4. Gider ve Hizmet Üzerinden Alınan Vergiler: Bu grubtaki vergiler her türlü harcamaların gerçekleşmesi durumunda harcama esnasında alınır. Bu vergiler tüketici açısından kaçınılması mümkün olmayan ya da kaçakçılığı mümkün olmayan vergilerdir. Tüketici satın aldığı her türlü mal ve hizmetlerinin karşılığında söz konusu vergileri ödemektedir. Bu vergiler aşağıdaki gibidir.
4.1. Katma Değer Vergisi (KDV): Katma değer vergisi, yapılan mal ve hizmet teslimlerinde, mal veya hizmeti teslim alanın, teslim edene ödediği vergi türüdür. Katma Değer Vergisi ödeme güçlerinden harcamaları esas alan bir vergidir. Bu vergi dolaylı bir vergidir. KDV tüketiciyi vergilendirmeyi esas alan ve bu nedenle tüketici üzerinde kalan bir vergidir. Bu verginin esas ödeyeni mal veya hizmeti kullananlardır. Verginin mükellefi vergi konusuna giren işlemleri yapan herkestir.
Vergilendirme, üretici tüketici zinciri içinde yer alan aracıların her birinin kendisinden sonraki aşamada yer alan kişilerden aldığı vergiyi belirli esaslar içinde vergi dairesine yatırılmasını içeren sorumluluk esasına dayanır. Bu koşullarda KDV’nin mükellefi vergiyi kendisinden sonra gelenden tahsil edip vergi dairesine yatırmasından sorumlu olacaktır.
Kanuna göre verginin konusu aşağıdaki üç gruptan oluşmaktadır:
- Birinci grup: Ticari, sınai, zirai ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler.
- İkinci grup: Her türlü mal ve hizmet ithalatı.
- Üçüncü grup: Birinci grup dışında kalan ve kanunun tek tek belirttiği türdeki teslim ve hizmetlerdir.
Vergiyi doğuran olay, mükellefle vergi konusu arasındaki ekonomik ve hukuki ilişkinin meydana gelmesi olarak tanımlanmaktadır. KDV vergiyi doğuran olay kanunun 2. 3. ve 10. maddelerinde açıklanmıştır. Katma değer vergisinde matrah, diğer vergi kanunlarında belirtilen matrahlara göre taşıdıkları özellikleri nedeni ile bazı farklılıklar göstermektedir. İşlemlerin mal teslimi, hizmet ifası, ithalatın veya uluslararası taşıma yapılması, spor-toto ve at yarışları oynanması, gümrük depolarında veya açık artırma suretiyle satış gerçekleştirilmesi, altın satışı gibi durumlarda matrah taşıdığı özellikleri nedeniyle farklılıklar gösterir. Katma değer vergisinin genel kanunda belirtilen oranı %10’dur. Ancak, Bakanlar Kurulu’na bu oranı mal ve hizmet grupları veya perakende ve toptan safhası itibariyle ayrı ayrı 4 katına kadar artırma, %1’e kadar indirme yetkisi vermiştir.
Güncel KDV oranları >>>>>
Katma Değer Vergisinde vergilendirme, mükellefiyetinin başlangıcından bitişine kadar her vergilendirme dönemi için mükellef tarafından beyan edilir. Herhangi bir vergilendirme döneminde vergiye tabi işlemi bulunmasa bile mükelleflerin beyanname verme mecburiyetleri vardır. Beyanname çeşitleri şunlardır:
- Gerçek usulde vergilendirilenler için (1) nolu beyanname
- Vergi sorumluları için (2) nolu beyanname
- İthalat yapanlar için gümrük giriş beyannamesi (belgesi)
- Motorlu kara taşıtlarıyla yapılan uluslararası yük ve yolcu taşıyanlar için (5) nolu beyanname.
KDV Beyannamesi >>>>>
Katma değer vergisi, mükellefler veya vergi kesmekle sorumlu tutulanlar tarafından aşağıda belirtilen süresi içinde ödenmek zorundadır.
- Bir aylık vergilendirme dönemine ait vergi, ilgili ayı takip eden ayın 26. günü akşamına kadar,
- Üç aylık vergilendirme dönemine ait vergi, ilgili üçüncü ayı takip eden ayın 26. günü akşamına kadar,
- Vergi sorumluları kesintinin yapıldığı ayı takip eden ayın 26. günü akşamına kadar,
- Mal ithalatı gümrük vergisine tabi ise gümrük vergisi ile aynı zamanda,
- Mal ithalatı gümrük vergisine tabi değil ise gümrük hattından geçiş anında,
- İthalatın hizmet ithalatı olması durumunda vergi sorumlusu sıfatıyla izleyen ayın 26. günü akşamına kadar.
4.2. Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV): Bu vergi, bankacılık ve sigortacılık hizmetlerini vergilendirmektedir. Dolaylı bir vergi olan BSMV’ nin mükellefleri gerçekleştirdikleri işlemler nedeniyle ödedikleri vergileri hizmet sundukları kişilerden tahsil etmektedirler. Verginin konusu banka ve sigorta şirketlerinin her ne şekilde ve her ne ad altında olursa olsun, para karşılığında yapmış oldukları tüm işlemlerdir. Örneğin, bankanın yaptığı bir havale, bir çek kontrolü ya da tahsilâtı işlemleri vergiye konu olan işlemlerdendir.
Verginin mükellefleri bankalar, sigorta şirketleri ve bankerler, finansman şirketleri, ikrazatçılar ve factoring şirketleridir. Vergiyi doğuran olay, mükelleflerin yapmış oldukları bütün işlemler dolayısıyla kendi lehlerine her ne nam ile olursa olsun nakden veya hesaben para almalarıdır. İşlemin para karşılığı yapılmaması halinde vergiyi doğuran olay gerçekleşmemiş sayılır. Verginin matrahı, banka, banker ve sigorta şirketlerinin kısaca verginin mükelleflerinin her ne şekilde olursa olsun yaptıkları bütün işlemler dolayısıyla kendi lehlerine nakden ve hesaben aldıkları paraların tutarıdır. Yani matrah, mükelleflerin gerçekleştirdikleri hizmetler karşılığında kendi lehlerine aldıkları faiz, komisyon, kâr, satış bedeli gibi unsurların tutarlarıdır.
BSMV oranı ilgili kanunun (BSMVK) 33. maddesinde kambiyo işlemlerinde %01, diğer işlemlerde %15 olarak belirtilmiştir. Ancak bu oranları, bankalar arası mevduat muameleleri, aracı kurumlar arasındaki borsa para piyasası muameleleri için ayrı ayrı veya birlikte %1’e, bankalar arası kambiyo muamelelerinde sıfıra kadar indirmeye Bakanlar Kurulu Kararına yetki verilmiştir. Buna göre aşağıdaki oranlar belirlenmiştir:
- Bankalar arası mevduat işlemlerinde lehe alınan para üzerinden % 1
- Bankalar arası kambiyo satış işlemlerinde satış tutarı üzerinden % 0
- Bankalar arası olmayan kambiyo satış işlemlerinde satış tutarı üzerinden %01
- Aracı kurumlar arasındaki borsa para piyasası işlemleri sonucu alınan paralar üzerinden % 1
- Devlet tahvili, Hazine bonoları, Toplu Konut İdaresi,Kamu Ortaklığı İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkartılan menkul kıymetlerin geri alım ve satım taahhüdü ile iktisap ve elden çıkarılması veya vadesi beklenmeksizin satışı nedeniyle lehe alınan paralar üzerinden % 1
- Diğer banka ve sigorta işlemlerinde % 5
BSMV ’de vergilendirme dönemi takvim yılının her bir ayıdır. Mükellefler her bir ay içindeki vergiye tabi işlemlerini bir beyanname ile beyan ederler. İlgili ayın beyannamesi ertesi ayın 15. günü akşamına kadar verilir. Herhangi bir vergilendirme döneminde vergiye tabi işlemleri bulunmayan mükellefler de aynı süre içinde beyanname vererek bu durumu bildirmek zorundadır. Vergi, vergiye tabi işlemlerin yapıldığı ve beyannamenin verildiği vergi dairesince tarh olunur. Tarh edilen verginin beyanname verme süresi içinde ödemesi gerekir. Bu durumda her bir aya ait verginin ertesi ayın 15. günü akşamına kadar ödenmesi gerekir.
sayfa 3
