1.3. Sosyolojik Yaklaşımlar: Klasik yönetime ilişkin yaklaşımlardansonuncusu, sosyologların bu alana yaptıkları katkılardan oluşmaktadır. 1864-1920 yılları arasında yetişmiş olan Alman toplum bilimci Max Weber Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Esprisi adlı eseriyle toplumbilim, ekonomi ve tarih gibi çeşitli disiplinlere ilgi duymuş, bürokrasi üzerine yaptığı incelemelerle örgüt ve yönetime büyük katkıları olmuştur.
Büyük çaplı bu örgütlerin diğer özellikleri çalışanların yarı nitelikli ya da niteliksiz oluşu, basit bir kitle üretim teknolojisi kullanarak basit ürünler sunmalarıdır. Weber’e göre bürokrasilerde aşırı bir iş bölümü, merkezileşmiş bir otorite, rasyonel bir personel yönetim programı, yazılı kayıtlar ve dosyalama sistemi olmakta ve açıkça belirtilmiş politika, kural ve düzenlemelere göre yönetilmektedirler. Bu kuralcılık , keyfi davranışları önleyerek tekdüze, kişilik dışı ve önceden kestirilebilen davranışlar ortaya çıkartmak içindir.
2. Neoklasik Akım: Klasik yönetim düşüncesinin eksiklikleri üzerine yapılan eleştiriler ve klasik yönetim akımının yetersizlikleri yeni bir akımın ortaya çıkmasına neden olmuştur. Oldukça yeni olan bir bilgi alanını oluşturan, yönetim bilimlerinde Neo-Klasik okul olarak tanınan bu akım, klasik akımdaki gibi temelde aynı, ancak yaklaşım olarak farklı iki yönden gelen fikirlerden oluşmuştur.
2.1. Davranışsal Yaklaşım: Bu okulun ortaya çıkışı 1920’li yıllarda bilimsel ve genel yönetim kuramlarının varsayımlarını denemek amacıyla ABD’de bulunan Western Elektrik Şirketinde yapılan ve uzun yıllar süren deneyler sonucunda olmuştur.
Yönetim yazınında Hawthorne Deneyleri olarak bilinen ve 1924 de başlayan ve yıllarca süren bu deneyleri Harvard Üniversitesi psikologlarından Elton Mayo, F. Roethlisberger ve Dickson yönetiminde bir araştırmacılar grubu yürütmüştür.
Hawthorne çalışmaları temelde klasik akımın iki ana varsayımını sınamak amacıyla yapılmıştır. Klasiklerin bu varsayımları:
- İşyerinin fiziksel koşullarıyla işçilerin verimi arasında olumlu ilişki vardır.
- İnsan kazancını en üst düzeye çıkartmak ister. Bu nedenle ona en fazla kazanç sağlayacak yöntem geliştirilmeli ve kişi böylece dıştan yönetilmelidir.
2.2. Çevresel Yaklaşım: Max Weber’in bürokrasi konusundaki sosyolajik yaklaşımının eksikliklerini insan ilişkileri okulu gibi davranışsal bazı verilerle gidermeye çalışan bu yaklaşımın öncüleri arasında Robert Merton, Alvin Gouldner, Philip Selznick ve Reinhard Bendix gibi sosyologlar sayılabilir.
Weber’in modelini çeşitli ilke ve kurallardan oluşan bir makineye benzeten bu yazarlar bu makinenin görevinin yönetimin koyduğu amaçları gerçekleştirmede bir araç olduğunu belirtirler. Ancak yazarlara göre makinenin amacının gerçekleştirilmesi gibi beklenen sonucun yanında beklenmeyen sonuçlar vardır. Bürokratik yapının da işlevi, belirlenen amacı gerçekleştirmektir. Bu yapı özel bir şirkete ilişkin ise, kâr etmek, hizmet götürmek gibi amaçları; bir kamu kuruluşuna ilişkin ise, kamu hizmeti görme gibi bir amacı gerçekleştirmeye yöneliktir. Ancak yazarlara göre bürokratik yapılar istenen bu amaçların yanında, istenmeyen bazı sonuçlar daha doğuracaktır.
3. Modern Yönetim Kuramları: Klasik akım, teknik bir yaklaşımla örgütsel yapıyı incelemiş, rasyonel bir sistem sunmaya çalışmıştır. Neoklasik akımı ise bu sistemin ihmal ettiği insan öğesini yani doğal sistemi açıklamakla yetinmiştir. Neoklasik yaklaşım, bir bakıma klasik sistemin önerdiği teze karşı sürülen bir antitez niteliğindedir. İşte modern yaklaşımlar tez ile antitezi birleştirmeye yönelik çabalar olarak adlandırılırlar.
Modern yönetim kuramlarının en önemlisi sistem kuramıdır. Daha önce sistem görüşüne yer verenlerden farklı olarak modern akımda sistem yaklaşımının üç özelliğinden söz edilebilir:
- Analitik – kavramsal temele dayanması,
- Deneysel oluşu,
- Bütünleştirici niteliği.
Bir sistemin incelenmesi karşılıklı birbirine bağımlı değişkenlerin analiziyle mümkündür. Bir örgüt, sistem olarak birbirine bağımlı, birbirini ve tüm sistemi etkileyen alt sistemlerden oluşur. Buna göre sistemin temel parçaları birey, biçimsel örgüt, doğal örgüt, rol ve statü kavramlarıyla, sistemin ve birbirine bağımlı durumdadır. Parçalar arasındaki ilişkiyi sağlayan süreçler ise iletişim, karar verme ve parçalar arası iç denge ile parçaların çevreyle olan dış dengesinin sürdürülmesidir.
Modern yönetim akımı, gerek klasik gerekse neoklasik yaklaşımı bir anlamda çevreyle ilişkide bulunmayan kapalı sistemler yaklaşımı olarak görür. Halbuki, modern yaklaşıma göre örgütler dış çevreyle de karşılıklı etkileşim içindedir. Gerek örgütün dış çevre üzerindeki, gerekse çevrenin örgütün üzerindeki etkileri gözden uzak tutulmamalıdır. Modern yönetim kuramına göre örgütün çevreden aldıkları girdileri bir dönüşüm süreciyle çıktı haline çevirerek çevreye sunarlar. Bu çıktıların bir bölümü daha ilerdeki çıktıların girdisini oluşturmak üzere sisteme döner. (Şekil:1-3) bu dönüşe geri bildirim adı verilir. Geribildirim, bir bakıma sistemin kendi davranışı hakkında bilgi toplaması ve bu bilgiyi önceden belirlenen hedeflerle karşılaştırarak sapmalar varsa bunları düzeltmesi olarak ta tanımlanabilir.
Modern yaklaşımların bütünleyici çabalarının tam anlamıyla gerçekleştiğini söylemek olası değildir. Bu belki de anılan kavramın kökeninden gelmektedir. Her şeyden önce sistem kavramı biyolojiden alınmıştır. Bazı yazarlar bu kavramı çeşitli disiplinleri birleştirmek amacıyla kullanma yoluna gitmişlerdir. Sistem yaklaşımının yönetim bilimine farklı biçimde girişinde en temel bir diğer etmen ise İkinci Dünya Savaşı döneminde İngiliz Silahlı Kuvvetlerinde Yöneylem Araştırma konusunun gelişimi olmuştur. Böylece sistem yaklaşımı matematik modellerle, nicel yöntemlerin bir arada kullanılmaları sonucunu doğurmuştur. Doğrusal programlama, Monte Carlo Yöntemleri, PERT ve Oyun Kuramı bu yöntemler arasında sayılabilir. Sistem yaklaşımına duyulan ilgiyi artıran bir başka gelişim de, 1950’li yıllarda ticaret yaşamına elektronik bilgi işlem uygulamalarının girişi olmuştur.
<<<<< önceki sayfa
