KOOPERATİF ORTAKLARININ HAK VE ÖDEVLERİ

1.1. Ortaklık Senedi: Ortağın, kanun ve ana sözleşmeyle kendisine tanınan haklarını kullanması sırasında kooperatif ile arasında çıkan birtakım anlaşmazlıkların giderilmesinde bir delil olarak kullanılması ve ilgili mercilere sunulması amacıyla düzenlenen ve ada yazılı olan belgeye ortaklık senedi denir.
Ortaklık senedinde hangi hususların yer alacağı kanun maddesinde tek tek sayılmıştır. Maddeye göre ortaklık senedinde yer alacak hususlar şunlardır:
- Kooperatifin unvanı
- Ortaklık senedinin yani ortağın adı soyadı
- Ortağın iş ve konut adresi
- Ortağın kooperatife girdiği ve çıktığı tarihler
- Tarih sırasıyla ortağın kooperatife ödediği paralar ili kooperatiften aldığı paralar
- Ortağın ve kooperatifi temsile yetkili olan kimselerin imzası
- Yönetim kurulu karar numarası

1.2. Ortakların Bireysel Hakları: Kooperatif üyelerinin kooperatife karşı çeşitli bireysel hakları vardır.

Ortaklıktan Çıkma Hakkı: Kooperatifin sözleşmesine uymak kaydı ile her ortağın isteğinde ortaklıktan çıkma hakkı vardır. Ortaklıktan çıkma süresi sözleşme ile sınırlandırılmışsa o süre dolması beklenir.
Ortaklık Payını Devir Hakkı: Ortaklık payı o kooperatifin ortaklık şartlarını taşıyan bir kişiye devredebilir. Bu durum yönetim kuruluna bir dilekçe ile bildirilir.
Ortaklıktan Çıkarılma Kararına Karşı İtiraz ve Dava Açma Hakkı: Ortaklıktan çıkarılma kararına nasıl itiraz edileceği bir önceki faaliyette ayrıca incelendiğnden tekrar ele alınmamıştır.
Bilgi Edinme ve Örnek İsteme Hakkı: Kooperatifler Kanunu’nun 24. maddesine göre, kooperatif ortaklarının bilgi edinme ve bazı belgelerden örnek isteme hakkı vardır.
Ticari Defterleri ve Belgeleri İnceleme Hakkı: Kooperatifler Kanunu’nun 25. maddesine göre; ortaklar, kooperatifin ticari defterlerini ve belgelerini ancak genel kurulun izni ve yönetim kurulunun kararı ile incelemeye izin verilen belge ve kayıtları inceleyebilir.
Genel Kurula Katılma, Seçme ve Seçilme Hakkı: Üç ay önce ortak olan her ortağın genel kurula katılma, seçme ve seçilme hakkı vardır. Yapı kooperatiflerinde üç ay öncesi şartı aranmaz. Ortaklıktan çıkarılma kararı kesinleşmeyen ortaklarda genel kurula katılabilir. Ancak çıkan ya da çıkarılan ortaklar, çıkma ve çıkarılma kararlarının kesinleştiği tarihten itibaren genel kurula katılamaz.
Olumlu Gelir Gider Farkından Pay Alma Hakkı:Ana sözleşmede aksine bir hüküm bulunmadığı takdirde ortaklar, gelir gider farkından pay alma hakkına sahiptir. Dağıtım kooperatife katkısı fazla olan ortakların desteklenmesi esasına göre yapılır.
Oy Hakkı: Ortaklık payı adedi ne olursa olsun, genel kurulda yapılacak oylamada her ortak bir oy hakkına sahiptir. Bu hak değiştirilemez. Dışarda iş yapan aynı zamanda ortak olan kişiler kooperatifle iş ilişkisinde bulunduklarında alınacak kararlarda oy kullanamaz.
Genel Kurul Kararları Aleyhine Dava Açma Hakkı: Toplantıya katılan aşağıdaki ortaklar genel kurul kararlarına karşı dava açabilir:
- Alınan kararlara karşı olan ve karşıtlık gerekçesini kurul tutanağına yazdıranlar
- Oyunu kullanmasına haksız olarak izin verilmeyenler
- Toplantıya istekli olduğu halde alınmayanlar
Ayrıca genel kurul toplantısında hazır bulunsun ya da bulunmasın her ortak aşağıdaki hususlarından herhangi birinin ortaya çıktığı gerekçesiyle dava açabilir:
- Toplantı çağrısının usulüne uygun yapılmadığı
- Gündemin gereği gibi ilan veya tebliğ edilmediği
- Genel kurula katılmayacakların karara katılmış bulunduklarının iddia edilmesi
Denetçilerin Dikkatini Çekme ve Açıklama Yapılmasını İsteme Hakkı: Kooperatif ortakları, gerekli gördükleri konularda yazılı olarak veya noter aracılığıyla denetçilerden dikkatini çekme veya açıklama yapılmasını isteyebilir. Açıklama Kanunu’nun 25. maddesindeki sınırlar içinde yapılabilir. Ortaklar, isteklerinin denetçiler tarafından dikkate alınmaması durumunda, denetçiler hakkında savcılığa suç duyurusunda bulunabilir.
Tasfiye Sonucundan Pay Alma Hakkı: Ana sözleşmede tasfiye sonunda pay alınacağına dair hüküm bulunmalıdır. Tasfiye olan kooperatiflerin tüm borçları ve ortakların ödedikleri paylar ödendikten sonra, kalan malları ortaklara dağıtılır.
Hak Arama ve Dilekçe Hakkı: Anayasamızın 36. maddesine göre; Kooperatif ortakları, kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikayetleri konusunda Türkiye Millet Meclisi’ne ve yetkili makamlara yazı ile başvurma hakkına da sahiptir.

1.3. Ortakların Toplumsal Hakları:
Genel Kurulu Toplantıya Çağırma Hakkı: Kooperatifler Kanunu’nun 44. maddesi uyarınca; dört ortaktan az olmamak kaydıyla ortak sayısının en az onda birinin talebi üzerine genel kurul toplantıya çağrılabilir. Örneğin 195 üyesi olan bir kooperatifte 20 ortak, 25 ortağı olan bir kooperatifte 4 ortağın talebi üzerine genel kurul toplantıya çağrılabilir.
Genel kurulu toplantıya çağırmak isteyenlerin, toplantı gündemini oluşturmaları ve bu isteklerini de yazılı olarak yönetim kuruluna bildirmeleri gerekir. Yönetim kurulu bu genel kurul toplanmasına ilişkin talebe on gün içinde cevap vermek zorundadır. Yönetim kuruluna tebligat taahhütlü mektupla olabileceği gibi noter kanalıyla da yapılabilir.
Gündeme Madde Eklenmesini İsteme Hakkı: Kooperatifler Kanunu’nun 46. maddesine göre, kooperatif ortakları iki şekilde genel kurul gündemine madde eklenmesini isteyebilir:
- Genel kurul toplantısından en az 20 gün önce gündeme madde eklenmesini isteme hakkı: Dörtten az olmamak üzere ortakların en az 1/10’u tarafından genel kurul toplantısından en az 20 gün önce yazılı olarak bildirilecek hususların genel kurul gündemine konulması
zorunludur. Örneğin 63 ortağı olan bir kooperatifin en az 7; 110 ortağı bulunan bir kooperatifin en az 11; 22 ortağı bulunan bir kooperatifin ise en az dört ortağı istekte bulunmalıdır. Unutulmaması gereken diğer iki husus ise; bu tür başvuruların genel kurul toplantısından en az yirmi gün önce ve istekte bulunan ortakların imzasını taşıyan bir dilekçe ile yapılmalıdır.
- Genel kurul toplantısında gündem maddelerinin görüşülmesine geçilmeden önce gündeme madde eklenmesini isteme hakkı: Kooperatife kayıtlı ortak sayısının en az 1/10 ‘unun gündemin görüşülmesine geçilmeden önce yazılı teklifte bulunmaları halinde aşağıda sıralayacağımız hususların gündeme eklenmesi istenilebilir. Bu hususlar şunlardır:
- Hesap tetkik komisyonunun seçilmesi
- Bilanço incelemesinin ve ibranın geriye bırakılması
- Çıkan veya çıkarılan ortaklar hakkında karar alınması
- Genel kurulun yeni bir toplantıya çağrılması
- Kanun, ana sözleşme ve iyi niyet esasları ile genel kurul kararlarına aykırı olduğu ileri sürülen yönetim kurulu kararlarının iptali
- Yönetim kurulu ile denetçilerin azli ve yerlerine yenilerinin seçilmesi
- Genel Kurulda Temsil Hakkı:Ana sözleşmede açıklama bulunduğu takdirde, bir ortak yazı ile izin vermek suretiyle genel kurul toplantısında oyunu ancak bir başka ortağa kullandırabilir. Bir ortak genel kurulda birden fazla ortağı temsil edemez.

1.4. Hak ve Yükümlülüklerde Eşitlik: Kooperatiflerde eşitlik ilkesi, ortaklara aynı hakkın tanınması ve aynı borçların yüklenmesi anlamına gelir. Başka bir deyişle ortaklara tanınan haklarda ve verilen sorumluluklarda hiçbir ayrımın yapılmamasıdır. İki çeşit eşitlik vardır. Bunlar;
- Mutlak eşitlik: Ortakların sosyal ve ekonomik durumlarına bakılmaksızın her ortağa aynı haklar tanınmakta ve aynı borçlar yüklenmektedir. Kaç ortaklık payı olursa olsun her ortağın bir oy hakkının olması, bilgi edinme ve dava açma hakları mutlak eşitlik ilkesine birer örnektir.
- Nispi eşitlik: Bu eşitlik, şeklinde ortakların kooperatiften yararlanma oranları, içinde bulundukları durum, elde ettikleri gelirler veya sahip oldukları koşullar dikkate alınır.

sayfa 1

sonraki sayfa >>>>>

Kooperatifler