1. İşletme Defterinin Tanımı: İşletme defteri, Türk Ticaret Kanunu’nun 66/3 maddesine göre ikinci sınıf tacirlerin ekonomik faaliyetlerini izledikleri defterlerdir.
Vergi Usul Kanunu’nun 178. maddesinde, işletme hesabı esasına göre defter tutacaklar:
- Yeni işe başlayan tacirler
- Vergi Usul Kanunu’nun 177. maddesinde belirtilen iş hacmini aşmayan tacirler olarak belirnenmiştir.
Muhasebe sisteminde tek taraflı kayıt sistemine göre tutulan bir defterdir işletme defteri. İşletme defterinin sağ tarafında gelir, sol tarafında gider sayfaları vardır. Esnaf gider sayılan ödemelerini gider sayfasına, gelir sayılan tahsilatlarını gelir sayfasına yazar. Defterin işlenmesi çok kolay ve anlaşılırdır. Herkez tarafından tutulabilir. İşletme defteri ciltli, sayfaları karşılıklı, sıra numaralıdır. Karşılıklı sayfaların sol tarafı gider kısmından, sağ tarafı gelir kısmından oluşur. İşletme defterinin her sayfasının ilk satırı, bir önceki sayfanın toplamının devredildiği "devreden toplam satırı", son satırı ise sayfa toplamının yazıldığı "toplam satırı"dır.
2. İşletme Defteri Doldurulurken Nelere Dikkat Edilmeli:
- 203 sayılı VUK Genel Tebliği’ne göre işletme hesabı esasına göre tutulacak defterler ayrı yapraklar hâlinde de tutulabilir.
- Kayıtlar mürekkepli kalem veya bilgisayar yazısı ile yazılabilir. Ticari belge üzerindeki tarihinten sonra 10 gün içinde kaydedilmelidir.
- İşlemler, gider ve gelir sayfalarına sıra numarası ile yazılır. Gider sayfaları kendi aralarında, gelir sayfaları da yine kendi aralarında birbirini takip eden numaralar ile kaydedilir. Diğer bir ifade ile giderler kaydedilirken 1. sayfanın gider satırları dolunca 2. sayfanın gider satırlarına devam edilir. Aynı şekilde gelirler de kaydedilirken 1. sayfanın gelir satırları dolunca 2. sayfanın gelir satırlarına geçilerek devam edilir.
- İşletme defterini notere tasdik ettirilmeli veya anlaşmalı matbaalardan temin edilmelidir. (Daha once ticari defter ve belgeler modülünde görmüş olduğunuz belge temininde kullanılan kurallar burada da geçerlidir.)
- Gider ve gelirde söz konusu olan KDV’nin takibi için ayrıca listeler hazırlanabilir.
- İşletmenin varlıklarının, borç ve alacaklarının takibi işletme defterinde yapılamayacağından ayrıca yardımcı defterlerde takip edilebilir.
- İşletme defterine yapılacak kayıtlarda işlemin peşin veresiye veya senetli olduğuna bakılmaksızın işlemle ilgili toplam tutar kaydedilir. Bu defterde de her sayfa dolduğunda karşılıklı sayfaların toplamları ondan sonraki sayfalara aktarılır.
3. Gider Kavramı: Gider, işletme faaliyetlerini yürütebilmek için yapılan ve belli bir döneme ait olan varlık ve hizmet tüketimlerinin parasal ifadesidir. Yani işletme , satışını yaptığı malların temini ve diğer faaliyetler için birtakım harcamalar ( elektrik, su, personel ücreti, kira vb.) yapar. Bu harcamaların tümüne gider denir. Burada iki önemli unsur söz konusudur.
- Tüketimin işletme faaliyetlerinin yerine getirilmesi için yapılmış olması gerekir.
- Tüketimin belli bir döneme ait olması gerekir.
4. İşletme Defteri Gider Sayfası: İşletme defteri ciltli, sayfaları karşılıklı ve sıra numaralıdır. Bu karşılıklı sayfaların sol tarafı gider sayfasıdır. İşletme defterinin gider kısmına; satın alınan mallar veya sunulan hizmetlerin tutarları, satış iadesi, işletme faaliyeti ile ilgili giderler ve bunlara ait indirilecek KDV kaydedilir. Ayrıca amortismana tabi iktisadi kıymetlere ait indirilecek KDV ve bunlar için dönem sonunda ayrılan amortisman payı da gider sayfasına yazılır. İşletme, mal ticareti ile uğraşıyorsa dönem başı mal mevcudu tutarı, işletme defterinin gider sayfasının nakli yekün satırının satın alınan mal sütununa kaydedilir. İşletme defterinin gider sayfasında aşağıdaki bilgiler yer alır.
4.1. İşletme Defteri Gider Sayfasındaki Bilgiler:
1. Sayfa numarası
2. Nakli yekün satırı (Bir önceki sayfanın toplamının aktırıldığı toplam satırı. Dönemin ilk günü bir önceki dönemden devreden mal tutarı varsa bu satıra yazılır.)(Dönem Başı Mal Mevcudu)
3. Kayıt sıra numarası
4. Kayıt tarihi
5. Alınan belgenin tarihi ve numarası
6. Kaydı yapılan ticari belge ile ilgili açıklama
7. İşletme giderleri (kira, su, elektrik, kırtasiye, temizlik, ısınma, işçilik vb.) ile ilgili ticari belgenin tutarları yazılır.
8. İşletmede satılmak üzere alınan malın toplam değeri yazılır.
9. Mal alışları ve diğer giderler için ödenen indirilecek KDV yazılır.
10. Mal bedeli veya giderlerin bedeli ile KDV toplamı yazılır.
11. Tüm sayfaya yazılan gider, mal, KDV ve toplam bedellerin yazıldığı satır.
İşletme defteri gider sayfası aşağıdaki gibidir:
| Sıra No | Kayıt Tarihi |
Alınan Belgenin Tarih ve Numarası | AÇIKLAMA | Ödenen Ücret ve Diğer Giderler | Alınan Mal Bedeli | İndirilecek KDV | TOPLAM |
| TOPLAM |
İşletme defteri gider sayfası ile ilgili örnekler:
Örnek: Bir işletme 2008 yılının Aralık Ayı işlemleri aşağıdaki gibidir:
- İşletmenin dönem başı mal mevcudu 10.000 TL dir
- İşletme 02.12.2008 tarihinde işyeri kirası olarak 1.000 TL parayı bankaya yatırmıştır. Karşılğında dekont almıştır. Dekont numarası: 38701
- İşletme 09.12.2008 tarihinde 6.000 TL tutarında malı 875 nolu fatura ile almıştır. KDV oranı %8 hariç
- İşletme 12.12.2008 tarihinde 400 TL tutarındaki elektrik faturasını ödemiştir. Fatura numarası: 9088. KDV %18 hariç
- İşletme 15.12.2008 tarihinde 5.000 TL tutarında malı 987 nolu fatura ile almıştır. KDV oranı %8 hariç
Cevap: İşletmenin işletme defterinin gider sayfası aşağıdaki gibi doldurulur:
Gider Sayfası| Sıra No | Kayıt Tarihi |
Alınan Belgenin Tarih ve Numarası | AÇIKLAMA | Ödenen Ücret ve Diğer Giderler | Alınan Mal Bedeli | İndirilecek KDV | TOPLAM |
| 1 | 01.12.2008 | - | D.B.M.M. | - | 10.000 | - | 10.000 |
| 2 | 02.12.2008 | 02.12.2008 / 38701 | Kira Ödemesi | 1.000 | - | - | 1.000 |
| 3 | 09.12.2008 | 09.12.2008 / 875 | Mal Alımı | - | 6.000 | 480 | 6.480 |
| 4 | 12.12.2008 | 12.12.2008 / 9088 | Elektrik Ödemesi | 400 | - | 72 | 472 |
| 5 | 15.12.2008 | 15.12.2008 / 987 | Mal Alımı | - | 5.000 | 400 | 5.400 |
| TOPLAM | 1.400 | 21.000 | 952 | 23.352 |
sayfa 1
sonraki sayfa >>>>>
