6. Vergi Uyuşmazlıkları: Vergi idaresiyle mükellefler arasında vergi dolayısıyla ortaya çıkan hukuki anlaşmazlıklardır. Genel olarak vergi uyuşmazlıkları, vergi borçlusu ile vergi alacaklısı arasında vergiyi doğuran olay, mükellefiyet, tarh, tebliğ, tahakkuk, ceza kesme, tahsil işlemleri ve uygulamalarından ortaya çıkmaktadır. Vergi uyuşmazlıklarının altında mükellef ile vergi idaresi arasında bir anlayış farkı yatmaktadır.
Vergilerin zamanla çeşitlenmesi, vergi yüklerinin eskiye oranla kıyaslanmayacak şekilde ağırlaşması ve vergi kanunlarının günün koşullarına uydurulması amacıyla sık sık değiştirilmesi vergi anlaşmazlıklarını ortaya çıkarmaktadır. Vergi uyuşmazlıklarının ortaya çıkmasına neden olan etkenler aşağıdaki gibi tanımlanabilir.
Vergilendirme işleminin hukuka aykırılığı: Vergilendirme işleminde yetki, konu, şekil ve sebep yönlerinden birinin ya da bunlardan birkaçının bulunması nedeniyle hukuka aykırı olması durumunda uyuşmazlık ortaya çıkar.
Vergi incelemeleri: Mükellefler tarafından beyan edilen matrahlar üzerinden vergiler alınır. Ancak, idare bu beyanların gerçeğe uygun olup olmadığını, vergi incelemeleri ile araştırmaktadır. İnceleme sonucu ödenen vergilerin gerçeğe uygun olmadığının fark edilmesi durumunda, düzenlenen vergi inceleme raporuna ya da buna dayanarak takdir olunan matrah ya da matrah farkı üzerinden, vergi dairesince tarhiyat yapılmakta, mükellef ya da ceza sorumlularının ise bulunan matrah veya matrah farkının gerçeğe uygun olmadığını öne sürmesi sonucu uyuşmazlık doğmaktadır.
Hatalı vergi tarhiyatı ve ceza uygulaması: Vergiye ilişkin hesaplarda ya da vergilendirmede yapılan hatalar sonucu haksız yere fazla veya eksik vergi tarh edilmiş olması ve ceza kesilmiş olması uyuşmazlıkları meydana getirir. Verginin tarh edilmesi aşamasında yanlış oran veya tarife uygulanması, yapılması gereken mahsupların yapılmaması, hesaplamalarda hata yapılması, matrahın yanlış belirlenmiş olması hesap hatalarıdır ve uyuşmazlığa sebep olur. Bunların yanında verginin konusuna girmeyen ya da vergiden istisna bulunan gelir, servet, değer, belge ve işlemlerden vergi istenmesi ya da vergiden muaf olan kişilerden ve vergiye tabi olmayan kişilerden vergi istenmesi de vergi uyuşmazlıklarını doğurur.
Matrahın düşük beyan edilmesi: Mükellefin beyan ettiği matrahın, vergi dairesince düşük bulunması, vergi uyuşmazlığını doğuran diğer bir nedendir. Vergi dairesinin, mükellef tarafından beyan edilen matrahın düşük olduğu gerekçesiyle, ek bir vergi almak istemesi, mükellefin olmadığını ya da vergi dairesince belirlenen matrahın çok yüksek olduğunu öne sürmesiyle uyuşmazlık doğar.
Verginin ödenmemesi: Vergi idaresi, mükellef ya da sorumlunun kesinleşmiş ya da kesinleşmek üzere bulunan vergi borcu ile cezaları, tahsil edebilmek amacıyla, gerektiğinde bazı zorlayıcı yollara başvurmakta, mükellef ya da sorumlunun, böyle bir borcunun olmadığını, istenen borcun gerçeğin üzerinde olduğunu veya bu borçla ilgili olarak daha önce tebligat yapılmadığını öne sürmesiyle de uyuşmazlık başlamış olur.
Diğer nedenler: Vergi ve cezaların ya da vergilendirmeyle ilgili işlemlerin tebliğinden, vergi ve cezaların tahsiline ilişkin uygulamalardan ya da mükelleflerin vergi ödemeye karşı duyarsızlıklarından dolayı vergi uyuşmazlıkları doğmaktadır.
6.1. İtiraz: Vergi mahkemesince verilen kararlara karşı başvurulan kanun yollarından birisi itirazdır. Vergi mahkemelerinin tek yargıçlı olarak verdiği nihai kararlara, başka kanunlarda aksine hüküm bulunsa dahi, mahkemenin bulunduğu yargı çevresindeki Bölge İdare Mahkemesinde itiraz edilebilir. Vergi mahkemelerinin tek yargıçla verdikleri kararlara itiraz üzerine bölge idare mahkemesinin verdiği kararlar kesindir. Bu karara karşı temyiz yoluyla Danıştay’a başvurulamaz. Bölge idare mahkemesine itiraz yoluyla başvurma vergi mahkemesi kararlarının yürütülmesini durdurmaz. Ancak bölge idare mahkemesi teminat karşılığında vergi mahkemesinin kararının yürütülmesinin durdurulmasına karar verebilir. İtiraz kabul edilmişse, kararın yürütülmesi kendiliğinden durur. Bölge idare mahkemelerinde davanın itiraz yoluyla incelenmesinde, daha önce tek yargıçlı mahkemelerde o davayı hükme bağlayan yargıç bulunamaz.
6.2. Uzlaşma: İdare ile mükellef arasında ortaya çıkan uyuşmazlıkların, yargı yoluna başvurmadan önce, taraflarca konuşulup görüşülerek giderilmesi, yani verginin ya da cezanın miktarı konusunda, iki taraf arasında uyuşma sağlanarak, anlaşmazlığın çözümlenmesidir. Uzlaşma yolu ile vergi uyuşmazlıklarının idari aşamada çözümlenmesinin hem idari hem de mükellef açısından yararları vardır. Mükellef uzlaşma sonucunda uyuşmazlığı sona erdirmekte, ödeyeceği cezanın önemli bir bölümünden, verginin ve gecikme faizinin ise bir bölümünden kurtulmuş olmaktadır. Ayrıca dava açmadığı için olabilecek dava ile ilgili emek ve zaman kaybından ve masraflardan kurtulmuş olmaktadır. İdare ise, mükellefin dava açması ve davayı da kazanması durumunda, belki de hiç ödemeyeceği vergi ve cezayı kısmen dahi olsa tahsil etmiş olmaktadır. Böylece dava ile ilgili emek ve zaman kaybı ile dava masraflarından kurtulmuş olacaktır. Uzlaşma konusu daha detaylı olarak vergi dairesi işlemlerinde ele alınmıştır.
sayfa 5
<<<<< önceki sayfa
