SENET İŞLEMLERİ

2. Senedin Niteliği: Piyasalarda ticarethanelerin paraya ihtiyacı olduğu zamanlarda kendilerinde bulunan senetleri bir bankaya vererek ya ıskonto iştira ettirir ya da terkin ederek karşılığında bir borçlu cari hesap açtırırlar ve böylece para ihtiyaçlarını karşılamış olurlar. Paraya pek ihtiyaç olmadığı zamanlarda da bu senetler bir bankaya tahsil için verilir.

Senet tahsil etmek kolay bir iş değildir. Borçlulara birer birer müracaat etmek, gerektiğinde arkalarından koşmak, onlarla yüz yüze gelmek bir meseledir. Aynı zamanda bu senetlerden bir kısmı alacaklının bulunduğu yerde, bir kısmı da uzak şehir ve yerlerde ödenecek olursa tahsil işi daha da zorlaşabilir. Bu nedenle tacirler, senet tahsil işlerini bankalara yaptırırlar. Bankalar, kendilerine tahsil için verilen senetleri şube veya muhabirleri aracılığıyla takip ve tahsil ederek mudilere öder ya da hesaplarına alacak geçer. Bu işlem, bankalar için bir hizmet işlemidir. Burada bankanın müşteriye borç olarak verdiği bir para yoktur. Görevi, kendisine tahsil için emanet edilen senedin bedelini vadesinde borçludan tahsil etmek ve bunun için gerekli işlemleri yapmaktır. Tahsile verilen senetler, vesikalı ya da vesikasız ticari senetler olabileceği gibi, adi senet ve fatura da olabilir. Banka, bu işte vekil veya aracı durumundadır.

2.1. Senetlerin İncelenmesi: Senetler servisine gelen tahsil senetleri, tanzim, ciro ve pul bakımından incelenir. Ciroların, düzenli ve vekilliği kapsamış olması gerekir. Aksi halde iyi niyet sahibi olmayan borçlu, senedi ödemede zorluk çıkarabilir. Hatta ciro, beyaz ciro veya açık ciro ise tam ciroya çevrilerek ". . . . . . . . . Bankası emrine ödeyiniz, bedeli tahsildedir." ibaresi yazılır. Ciro tam olmazsa senet bedelinin tahsili için bankaya yetki verilmiş olmaz (TTK madde 600).

Senet Tahsil Masrafları, Bir alacak veya senedin tahsil hizmetini üzerine alan bir işletmenin ve özellikle bankanın yaptığı gerçek masraflardır.Bu masraflar; haberleşme masrafı, tahsil edilen paranın havale acyosu (Acyo:Bir ticaret senedinin yenilenmesinde alınan
komisyon), tahsil yapana ait tahsil komisyonundan ibarettir. Bankalar, kendilerine tahsile verilen senetler ve alacaklar için bir tahsil komisyonu ve bir muhabere (haberleşme) masrafı alır. Haberleşme masrafı telefon, teleks, telgraf ve mektup giderlerinden meydana gelir. Banka, tahsil hizmeti karşılığında senet tutarları üzerinden belli bir oranda komisyon ve ayrıca götürü (maktu) bir masraf alır. Komisyon oranı, senedin şehir içi veya şehir dışı, vesikalı veya vesikasız olduğuna göre değişir. Götürü olarak alınan masraf, basılı kâğıt ve haberleşmeye aittir. Komisyon ve masraf toplamı üzerinden alınacak gider vergisi müşteriden tahsil edilir.

3. İskonto: Süresi dolmamış bir senedin, faiz ve komisyonu düşürülerek karşılığından eksiğine alınması, kırdırma.

4. İştira: Bankacılıkta, dâhildeki senetlerin satın alınarak kırılmasına, yani senedin vadesine kadar olan faiz ve gider vergisi düşülerek bedelinin ödenmesine iskonto borçlusu; başka bir şehirde olan senetlerin bankaca satın alınmasına da iştira denir. Sözlük anlamı "satın alma"dır.

5. İskonto ve İştira Senet İşlemleri: Bankada kredisi bulunan veya kendisine yeni kredi açtırmak için gereken işlemleri yapan müşteri, iskonto ettirmek isteği senedi bankaya “temlik cirosu” (Temlik cirosu: Senet üzerindeki hakkın bir başkasına devredilmesi için yapılan ciro işlemi.) ile ciro ederek bir liste ekinde kredisinin bulunduğu şubenin senetler servisine verir.

Senetler servisinde bu senetlerin Türk Ticaret Kanunu’na uygun ve ticari bir işlemden doğma olup olmadığı, borçlu, kefil ve cirantaların kredi açmaya engel taşıyıp taşımadıkları araştırılarak iskontoya kabul edilen senetler belirlenir. Bu işlemden sonra müşterilerin kredi limitinin elverişli olması şartıyla iskontoya kabul edilen senetlerin tutarlarından indirilen faiz ve eklentileri “İskonto Bordrosu” denilen bir bordroya kaydedilir. Bu bordro müşteriye imzalatılarak bir nüshası müşteriye verilir, bir nüshası da bankaya kalır. İskontoya kabul edilen senetlerin net tutarı, müşteri hesabından veya nakit olarak ödenir ve senet iskontosu tamamlanır. Senet tutarından faiz, komisyon, haberleşme gideri karşılığı ve BSMV kesilir. Eğer senet, vadesinde ödenmez ise TTK madde 626 uyarınca, senet borçlusu ve cirantaları vadeyi izleyen iki iş günü içinde protesto edilebilir. Bankalar, senet borçlusunu güç durumda bırakmamak için protesto işlemini gerçekleştirmek için iki günlük sürenin sonunu bekler.

Bu nedenle senet tutarından yukarıda sözü edilen masrafların dışında söz konusu olan iki günlük bekleme süresine düşen faiz ve beklentileri, geçici olarak kesilip bu konuya özel “ 392 ALACAKLI GEÇİCİ HESAPLAR / 392.021 Gecikme Faizleri ve Diğer Karşılıklar” hesabında bekletilebilir. Borçlunun protesto süresi içindeki gecikmelerinin faizi ve eklentileri, bu hesaptaki tutardan karşılanır. Kullanılmayan karşılıklar müşteriye iade edilir.

6. İştira Edilen Senedin Tahsile Gönderilmesi: İştira edilen senet, bir mektup (iştira senetleri römiz mektubu) ekinde vadesinde tahsil edilmek üzere, senet borçlusunun bulunduğu yerdeki banka şubesine veya muhabire gönderilir. Senedin muhabir (anlaşmalı banka) eliyle tahsili söz konusu olduğunda ise “tahsil cirosu” muhabir bankaya ciro edilir. Tahsile gönderme işlemi tali (ikinci derecede olan, ikincil) hesaplarda veya nazım hesaplarda izlenir. Senedi tahsil edecek şubenin kaydı ise herhangi bir senede uygulanacak işlemden farklılık göstermez. Senedi aldığında nazım hesaplara kaydederek izler.

Römiz: Bankacılıkta; tahsil için şube veya muhabire gönderilen senetlerin bağlı olduğu mektuba "Römiz mektubu" denilir.Yerine koyma, teslim etme, ticari poliçe, fiyattan indirim, komisyon ücreti, borç üzerine yapılan tenzilat veya cezanın kısmen affı anlamlarına gelir.

7. Senedin Tahsili: Senedini tahsil ettirmek isteyen bir kimse, bu senedi ya kendi yazdığı bir mektupla veya bankaların bunlara mahsus basılı mektup ve bordrolarıyla tahsile verebilir. Şube veya muhabir bankalar da birbirlerine tahsile gönderecekleri senetleri "römiz mektubu" denilen basılı bir mektupla gönderir. Tahsil edilecek senet veya senetlerin bağlı bulunduğu bu mektuplar, bir emir veya talimatı ihtiva etmelidir.

Senedin tahsile alınması : Bankaya tahsil için verilen senetlerin bağlı olduğu talimat mektuplarında;
- Senedin protestolu olup olmadığı
- Senedin (poliçe ise) kabule arz edilip edilmeyeceği
- Kabul etmeme veya ödememe durumunun ne şekilde haber verileceği (mektup, telgraf veya telefonla mı olacağı)
- Senet tahsilinin ne suretle bildirileceği (mektup, telgraf, telefon),
- Vadeden sonra gecikme faizinin alınıp alınmayacağı
- Tahsil masraf ve komisyonunun borçludan mı ya da mudiden mi tahsil edileceği
- Senedin tahsilinde bedelinin mudiye ne suretle ödeneceği hususları açıkça yazılı olmalıdır.

7.1. Senedin Protestolu Olması Durumunda: Tahsile verilen senet, adi senet ise protestolu olmasının bir anlamı yoktur. Protesto, ticari senetlerde söz konusudur. Ticari senetteki alacaktan doğan rücu (geri dönme, cayma) hakkını kullanabilmek için kabul etmeme ve ödememe hâlini zamanında protesto etmek gerekir. Adi senetler ise protesto edilsin veya edilmesin genel hükümlere tabidir. Senedin protesto edilip edilmeyeceği yazılı değilse o senedi "protestolu" olarak kabul etmek gerekir. Çünkü bir senedin protestodan muaf olabilmesi için hamilin senet üzerinde açıkça "protestosuz" veya "masrafsız iade" şerhini yazması gerekir. Bununla beraber talimat mektubunda tereddüt edilecek konular çıkarsa en çabuk araç ile mudiden tekrar sorulabilir.

Tahsile senet alan banka, mudinin vekilliğini taşıdığından onun vereceği talimatı yerine getirmek zorundadır. Senedin tahsile alınması için bankaya verilen talimat mektupları, muhabere kayıtlarından geçirilir ve imza karşılığında senetler servisine verilir. İskonto senetleri, senedi iskonto eden banka şubesi tarafından tahsil edilir. Tahsil işlemi yapıldığında Kasa Hesabı’nın borcuna karşılık senedin kayıtlı bulunacağı “100 İSKONTO SENETLERİ” hesabına alacak yazılarak kayıttan çıkartılır.

İştira senetlerinde ise senedin gönderildiği şube, senet tutarını vadesinde tahsil ettiğinde bedeli senedi tahsile gönderen şubenin hesabına alacak olarak geçmek üzere Şubeler Cari Hesabına alacak kaydeder ve senedi nazım hesaplardan çıkartır. Senedi iştira eden şubede ise Şubeler Cari Hesabı’nın karşılığında iştira senetleri kayıtlardan çıkartılır.

7.2. Senetlerin Alındığının Mudiye Bildirilmesi: Senetler servisi, tahsil için gönderilen senetlerin alındığını mudilere bir mektupla bildirir. Bu mektuba "vusül iş’ar mektubu" denir. Dört yapraklı olan bu kombine basılı kâğıdın;
- Birinci yaprağı, mudie gönderilecek olan mektuptur.
- İkinci ve üçüncü yaprakları muhaberat kopyalarıdır. Ayrı ayrı dosyalarda saklanır
- Dördüncü yaprağı ise "mudi mevcudu" nu gösterir. Bunlar mudilere göre ve alfabe sırasıyla klase edilir. Senetler ödenince ya da geri verilince dosyasından çıkarılarak arşive verilir. Mudi mevcudu föyü üzerinde birkaç senet yazılı bulunuyorsa tahsil ve geri verilme keyfiyeti yanlarına tarih koymak suretiyle işaretlenir.
- Dosyada açık kalan mudi mevcutları, henüz tahsil edilmemiş veya geri çevrilmemiş senetlerin bulunduğunu gösterir.

sayfa 3

<<<<< önceki sayfa - sonraki sayfa >>>>>

Banka işlemleri