Kişilerin yatırım amacı ile edindikleri, ortaklık veya alacak hakkı sağlayan ve çıkarılması için Sermaye Piyasası Kurulundan izin alınan kıymetli evraklara menkul kıymet denir.
- Yatırım amacı ile alınır.
- Belirli şekil şartlarını taşıması gerekir.
- Sahibine ortaklık veya alacak hakkı sağlar.
- Nama veya hamiline düzenlenmiş olabilir.
Menkul kıymetlerin üzerinde yazılı olan değerleri (nominal değer) ve piyasa değerleri vardır.
3. Kıymetli Evrakın Tanımı: Senetten doğan hakkın, senetten ayrı olarak beyan edilemeyeceği ve başkalarına devredilemeyeceği; hak ile senedin birbirine sıkısıkıya bağlı olduğu senetlere kıymetli evrak denir. Kıymetli evrak, bir hakkın aracı değil, hakkın unsuru olarak kabul edilmektedir. Hak böylece senede bağlanarak, bir yandan tedavül kolaylığı sağlanırken, diğer yandan şekil şartları ve tekeffül hükümleri ile de güvenlik ihtiyacı güdülmektedir. Birer kıymetli evrak olan para, emtia ve pay senetleri tedavül ve güvenliği en iyi şekilde sağlarlar. Kıymetli evrak, hakkın senede bağlı olduğu ve hakkın senetsiz olarak ileri sürülemediği ve devrinin mümkün olmadığı, içerdikleri hakkı temsil etmeleri bakımından bizatihi bir değer ifade eden senetlerdir.
4. Reponun Tanımı: Ellerinde menkul kıymet bulunan ve paraya ihtiyaç duyan kişi ve kurumların bu gereksinimlerini karşılamak için belli bir fiyattan, bir süre sonra geri almak üzere menkul kıymetlerini satmalarına repo denir. Elinde nakit olan ve yatırım yapmak isteyenlerin geçici olarak menkul kıymetleri satın almalarına ise ters repo denir.
4.1.Repoya konu olan menkul kıymetler:
- Hazine bonoları,
- Devlet tahvilleri
- Varlığa dayalı menkul kıymetler
- Banka bonoları
Repo kısa vadeli bir yatırım aracıdır. Vadesi 1 gün ile 1 ay arasında değişir. Piyasada dolaşan para miktarına göre repo faiz oranları belirlenir. Piyasada para çok ise faiz düşer, para az ise faiz oranı yükselir. Risksiz bir yatırım aracıdır. SPK’den yetki belgesi alan aracı kuruluşlar ve bankalar repo pazarında işlem yapabilirler. Aracı kurumlar vade ve tutarını borsa eksperine bildirerek repo talebinde bulunur. Talep karşılanırsa işlem gerçekleşir. Böylece menkul kıymet geçici olarak el değiştirmiş olur.
5. Varlığa Dayalı Menkul Kıymet: Ticari işlemlerden doğan alacaklar karşılığında SPK’ dan izin alınarak çıkarılan kıymetli evraka varlığa dayalı menkul kıymet denir. VDMK’ lere konu olan alacaklar şunlardır:
- Konut kredileri
- Tüketici kredileri
- İhracattan doğan alacaklar
- Finansal kiralamadan doğan alacaklar
- Diğer alacaklar
Varlığa dayalı menkul kıymet çıkarabilecekler:
- Bankalar
- Finansman şirketleri
- Finansal kiralama şirketleri
- Gayrimenkul yatırım ortaklıkları
SPK mevzuatına göre varlığa dayalı menkul kıymetlere konu olan alacaklar başka amaçla kullanılamaz, teminat gösterilemez, rehnedilemez ve haczedilemez.
6. Gelir Ortaklığı Senedi: Kamuya ait olan baraj, köprü, karayolu, havayolu, demiryolu, elektrik santrali, telekomünikasyon sistemleri ile sivil deniz ve hava limanları gelirlerine yatırımcıları ortak etmek amacı ile çıkarılan senetlerdir. GOS tesislerin gelirleri ile ilgilidir. Bu tesislere ortaklık, yönetime katılma ya da mülkiyet hakkı vermez. GOS’un başlıca özellikleri şunlardır:
- Devlet bütçesine kaynak sağlar.
- Vergi avantajı ve teminat olarak kullanılabildiği için tercih edilmektedir.
- Değişken faizlidir.
- Enflasyon oranı üzerinde gelir sağlama garantisi vardır.
7. Menkul Kıymet Yatırım Ortaklığı: Borsa ve diğer organize piyasalarda işlem gören menkul kıymetleri işletmek üzere anonim şirket şeklinde kurulan kuruluşlara yatırım ortaklıkları denir. Görevleri:
- Portföy oluşturmak, yönetmek ve gerektiğinde değişiklik yapmak, (Birden fazla kıymete yatırım yapılarak oluşturulan toplam değere portföy denir.)
- Riski yatırımcıları göz önüne alarak en az şekilde dağıtmak
- Gelişmeleri izleyerek gerekli önlemleri almak
- Portföyün değerini arttırmak
Yatırım ortaklıkları aracılık yapamazlar, mevduat toplayamazlar, ticarî, ziraî, sınaî faaliyette bulunamazlar ve borç para veremezler. Yatırım ortaklığı katılımcıları kar payından yatırımları oranında eşit olarak faydalanırlar.
sayfa 1
sonraki sayfa >>>>>