İlk madde ve malzemeler üretilen mamullerin esas yapısını oluşturan, henüz üretime tabi tutulmamış maddelerdir. İlk madde ve malzemeler, direkt giderlerdir. Ham madde ve ilk madde ve malzeme birbirinin yerine kullanılabilen iki kavramdır. Ham madde doğadan elde edilen maddelerdir. Yani üzerinde hiçbir çalışma yapılmamıştır.
Üretimde kullanılan ya da tüketilen ilk madde ve malzemelerin parasal değerine ilk madde ve malzeme maliyeti denir.
İlk madde ve malzeme maliyeti iki çeşitten oluşur.
1. Direkt İlk Madde ve Malzeme
2. Endirekt İlk Madde ve Malzeme
2.1. Yardımcı Madde
2.2. İşletme Malzemesi
1. Direkt ilk madde ve malzeme: Ürünün esasını oluşturan, ürün için ne kadar harcandığı kolaylıkla tespit edilen ilk madde ve malzemedir.
2. Endirekt ilk madde ve malzeme: Ürünün esasını oluşturmayan ilk madde ve malzemeye denir.
2.1. Yardımcı madde: Üretilen mamulün içine giren ancak mamulün temel öğesini oluşturmayan malzemelere denir.
2.2. İşletme malzemesi: Üretim sırasında kullanılmakla birlikte, üretimin içine girmeyen ve üretim sırasında tüketilip yok olan endirekt malzemelere denir.
Stok, işletmeler için stok malzeme ve ürün birikimlerini ifade eder. Maliyet muhasebesinin birinci amacı satın alınan malzemelerin takip edilmesidir. Üretim için alınan malzemeler, üretilen ürünler, kullanılan yardımcı malzemeler stoklara alınır. Stoklar işletmelerde aşağıdaki şekilde gruplandırılır.
- İlk Madde ve Malzeme
- Yarı Mamuller – Üretim
- Mamuller
- Ticari Mallar
- İlk Madde ve Malzeme Satın Alma İstek Fişi: Atölye şefleri ya da ustabaşı tarafından hazırlanıp tedarik bölümüne gönderilen, tedarik bölümü tarafından da alınacak malın (malzemenin) nitelik ve niceliklerini gösteren alım belgesidir.
İlk madde ve malzeme satın alma istek fişi örneği
- Stok Kartı: Tedarik bölümünce satın alınıp ambara aktarılan malzemenin türü, kodu, birim ölçüsü, en az ve en çok stok düzeyinin işlendiği fişlere denir. Stok kartlarına, ambara giren ve ambardan çıkan tüm malzemeler kaydedilir.
- İlk Madde ve Malzeme İstek Fişi: Atölye şefleri ya da ustabışalar tarafından ambardan üretime malzeme çekiminde kullanılan fişlerdir.
İlk madde ve malzeme istek fişi örneği
Madde ve malzemelerin parasal tutarına ilk madde ve malzeme gideri denir. Bu tür giderler 7/A seçeneğine göre, 710 İlk Madde ve Malzeme Giderleri Hesabı'nda; 7/B seçeneğine göre 790 İlk Madde ve Malzeme Giderleri Hesabı'nda izlenir.
