MUHASEBE İÇİ ENVANTER

Şüpheli alacağa karşılık ayrılabilmesi için (Yukarıdaki nedenlere ilave olarak) ise:
- Alacak dava yolu ile istenmeli,
- Alacak için bir teminat olmamalı,
- Alacaklı bilanço usulüne göre defter tutmalı,
- Değerleme gününde (Dönem sonunda) tahsilinin zorlaşması gerekir.

Ayrılacak karşılığın tutarı alacağın defterdeki değeri kadardır. Yabancı paralı alacakların şüpheli hale gelmesinde karşılık ayrılırken kur farkları da karşılık miktarına ilave edilir. Alınan çekler de bir alacağı ifade ettiğinden tahsilin imkansız hale gelmesi dönem sonunda karşılık ayrılmasına neden olur. Karşılık ayırma işleminden önce tahsili imkansız hale gelen çekin niteliği şüpheli alacak konumuna dönüştüğünden alınan çekler hesabından çıkarılarak şüpheli alacaklar hesabına aktarılması gerekir.

3.1.3. Bankalardaki Mevduatların Denkleştirilmesi: İşletmeciler fazla nakitlerini bankalara açtırdıkları mevduat hesaplarında tutarlar Açtırılan mevduatlar 102- BANKALAR HESABIN'da izlenir. Dönem sonunda bankadaki mevduat miktarı alınan dekont ile doğrulandıktan sonra dekonta bağlı olarak şirket defterindeki kontrollerden sonra gerekli düzeltme kayıtları yapılır.

Bankanın hesap kalanı ile Şirketteki 102 Bankalar Hesabının kalanı birbirine denk olmalıdır. Arada farklılık varsa, envanter işlemleri ile giderilmesi gerekir. Hesaplardaki farklılıklar:
- Unutulan bir kayıt veya işlemden,
- Hesaba aktarılan faiz gelirinden kaynaklanabilir.

3.1.4. Menkul Kıymetlerin Karşılaştırılması: İşletmenin satın aldığı menkul kıymetler 11 ile başlayan kod numaralı hesaplarda izlenmektedir. Dönem sonunda bu hesaplarda kayıtlı menkul kıymetler sayılır. Sayım sonucuna göre piyasadaki 31.12. günü alış fiyatından değerlenerek aktifte düzeltme kaydı yapılmalıdır. Söz konusu kıymetlerin değer artışları Alınan hisse senetlerinin değeri sürekli değişeceğinden yılın son günü menkul kıymetin piyasada ifade ettiği değere göre muhasebe kayıtları yapılmalıdır.

3.2. Alacaklara Karşılık Ayrılması: Alacağın tahsilinin zorlaşması işletmeyi tedbirli olmak zorunda bırakır. Alacağın tahsil edilememesinde hangi kaynaktan bu giderin karşılanacağına karşı tedbir alınır. Alacak miktarı kadar tutar gider yazılarak ŞÜPHELİ ALACAKLAR KARŞILIĞI hesabına kayıt edilir.

Hesap planına baktığınızda birden çok karşılık hesabı görmeniz mümkün, bu alacağın gruplandırılması ile ilgilidir. Alacak hesap planındaki hangi kodlu hesapta ise o kodun bulunduğu bölümdeki karşılık hesabı kullanılarak karşılık ayrılmalıdır. Örneğin:

12.TİCARİ ALACAKLAR’ın altında yer alan hesaplar için;
129-ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI (-),
13.DİĞER ALACAKLAR’ın altında yer alan hesaplar için;
139-ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI (-),
22.TİCARİ ALACAKLAR’ın altında yer alan hesaplar için;
229-ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI (-),
23.DİĞER ALACAKLAR’ın altında yer alan hesaplar için;
239-ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI (-),
Kullanılır. Karşılık hesapları birden çok olduğu için dikkat etmemiz gerekmektedir. Karşılık istenildiği zaman değil, alacağın tahsilinin güçleşmesi ile yasal takibe başlanıldığı yılın sonunda ayrılmalıdır.

3.2.1. Alacak ve Borçlara Reeskont Ayrılması: Daha önceki envanter dışı modülümüzde reeskontun nasıl hesaplandığını açıklamıştık. Bu sefer de hesapladığımız reeskont miktarını muhasebe defterlerine nasıl kayıt edeceğimizi göreceğiz.

Dönem sonunda alacak ve borçların dökümüne bakılarak reeskont tutarı hesaplanır. Hesap planında sınıflandırılan alacakların reeskontları toplanarak bir defada kayıt altına alınırlar. Reeskontu hesaplanan her alacağın hesap planındaki grubunda yer alan reeskont hesabı kullanılır:

12.TİCARİ ALACAKLAR grubunda yer alan alacak senetleri için;
122-ALACAK SENETLERİ REESKONTU HS.(-)
13. DİĞER ALACAKLAR grubunda yer alan diğer alacak senetleri için;
137-DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU HS.(-)
22. TİCARİ ALACAKLAR grubunda yer alan (Uzun Vadeli) alacak senetleri için;
222-ALACAK SENETLERİ REESKONTU HS.(-)
23. DİĞER ALACAKLAR grubunda yer alan diğer alacak sen. (Uzun Vadeli) için;
237-DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU HS.(-)
32.TİCARİ BORLAR grubunda yer alan borç senetleri için;
322-BORÇ SENETLERİ REESKONTU HS.(-)
33.DİĞER BORÇLAR grubunda yer alan diğer alacak senetleri için;
337-DİĞER BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-) hesapları kullanılır. Hesapları birbirinden ayıran dikkat ettiyseniz kodlarıdır. Aynı isimleri kodları ile ayırt etmek mümükündür.

3.3. Stokların Denkleştirilmesi: Stoklar işletmenin satmak üzere satın aldığı veya satmak üzere ürettiği malzemelerin izlendiği hesaplardan oluşur. Üretilen ürünlerin takip ve envanter işlemi maliyet muhasebesi dersi modüllerinde tanıtılacağından biz alım satım yapılan ürünlerin envanter kayıtlarına değineceğiz.

Satılmak üzere alınan mallar 153-TİCARİ MALLAR HESABI’nda izlenir. Dönem sonunda yapılan envanter işlemi çeşidi az ürün satan işletmelerde her satış işleminden sonra yapılır. Çok fazla çeşit satan eczacılar gibi işletmeler sayım işini 3 yılda bir yapmaktadırlar. Her yılın sonunda varsayılan miktara göre maliyet belirlenerek kâr/zarara devir edilir. Ancak ürün çeşidi fazla olan işletmeler yıl sonlarında depolarında kalan mal tutarını sayarak 153-Ticari Mallar Hesabını buna göre denkleştirirler.

Yapılacak denkleştirme işlemi:
1. Öncelikle envanter defterinden sayım tutarı alınır.
2. Mizandaki ticari malların kalanına bakılır.
3. Ticari mallar hesabı üzerinde satılan mal tutarı hesaplanır.
4. Satılan mal miktarı ticari malları hesabından çıkarılarak ilgili maliyet hesabına devir edilir.

3.4. Maddi Duran Varliklarin Denkleştirilmesi: Maddi duran varlıkların işletmede kullanılmalarına ilişkin yıpranma payları gider olarak işletmenin faaliyet kâr-zararına katılmalıdır. Her yılın yıpranma payı hesaplanarak gider yazılır. Sabit varlıklara ayrılacak amortisman (yıpranma payı) ile ilgili hesaplamaları ve kuralları muhasebe dışı envanter modülünde görmüştük. Olayımızı bir örnek üzerinde açıklayalım.

3.5. Maddi Olmayan Duran Varliklarin Denkleştirilmesi: Mali duran varlıklar çeşitli uzun vadeli alacaklardan oluşmuştur. Alacaklar için daha önce belirttiğimiz karşılık ayırma ve reeskont işlemi aynı şekilde uygulanır. Mali duran varlıklarda ise değerleme işlemine gerek duyulmamıştır. Elde edilen getiriler dönem içinde gelir olarak kayıt edilir.

Maddi olmayan duran varlıklar işletmenin faaliyetleri sonucunda veya bir bedel karşılığında elde edilen ve bir yıldan daha fazla aktifte bekletilen haklar ve giderlerden oluşur. Bunlar:

26. MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR
260-HAKLAR HS.
261-ŞEREFİYE HESABI
262-KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ HESABI
263-ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ HS.
264-ÖZEL MALİYET BEDELİ HS.
267-DİĞER MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR
268-BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HESABI (-)
269-VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI HESABI

4. Kaynak Hesaplarının Denkleştirilmesi: Bildiğiniz gibi kaynak hesapları yabancı kaynaklar ve öz kaynaklar bölümünden oluşur. Yabancı kaynak işletmenin ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla banka ve diğer kuruluşlardan faiz karşılığında aldığı senetli veya senetsiz borçları ifade eder. Alınan uzun vadeli borçların ana para ve faiz ödemeleri takip edilerek envanter işleminde göz önünde tutulmalıdır.

4.1. Uzun Vadeli Borçların Ana Para Taksiti ve Faizlerinin Kaydı: Geri ödenme süresi bir yıldan fazla olan kredilerin ve faizleri uzun vadeli borç olarak kabul edilir. Kredi şeklinde çekilen uzun vadeli borçlarda yıl sonunda, bir sonraki yıl ne kadar ana para ve faiz ödenecekse bu tutarın uzun vadeli kredi hesabından çıkarılarak kısa vadeli kredi hesabına aktarılması gerekir.

4.2. Ödenecek Kıdem Tazminatlarına Karşılık Ayrılması: Kıdem tazminatı çalışan personele iş kanuna göre emeklilik zamanı geldiğinde veya işten çıkarıldıklarında toplu bir ödeme yapılır. Kıdem tazminatı şirketin uzun vadeli borçlarından özellik taşıyan bir hesaptır. Yapılacak ödemenin şirketi olumsuz etkilememesi için her yıl sonunda ödenmesi gerek tazminat hesaplanarak karşılık ayrılır. Ödemenin miktarı en son ödenen aylık brüt ücret ile çalışılan yıl çarpılarak hesaplanır.

4.3. Gelecek Yillara Ait Giderler ve Gelir Tahakkuklarının Kaydı: Bu yıla ait olan gider veya gelirlerin belirlenerek ilgili hesaplardan düşülmesi gerekir. Yıl içinde ödenen ancak bir sonraki yıla ait olan giderler 280-GELECEK YILLARA AİT GİDERLER HESABINA borç kaydedilir. Gelecek yıllara ait gelirler ise, 281-GELİR TAHAKKULARI HESABINA alacak yazılır. Tahakkukun kelime anlamı gerçekleşme olarak ifade edilebilir. Bu dönem gerçekleşen ancak başka dönemlere ait olan gelirler bu hesaba yazılmalıdır. Dönemin sonunda bu yıla ait olan rakamlar bu hesaplardan çıkarılarak bu yılın gider veya gelir hesaplarına aktarılır.

sayfa 5

<<<<< önceki sayfa

Genel muhasebe