7. Şüpheli Ticari Alacakların Değerlemesi: Ticari alacak vadesinin geçmesi halinde borçluya protesto çekilir. Bu alacak bu aşamadan sonra 127 Diğer Ticari Alacaklar hesabına aktarılarak izlenmeye devam edilir. Protestoya rağmen ödenmeyen ticari alacağın, dava açmaya değecek kadar büyük olması halinde dava açılır. Alacak küçük bir alacak ise yani dava açmaya değmeyecek gibi ise borçlu ikinci kez protesto edilir. Bu aşamadan itibaren alacağın tahsili şüpheli hale geldiğinden 127 Diğer Ticari Alacaklar Hesabından 128 Şüpheli Ticari Alacaklar hesabına aktarılır. Süreç devam ederken dönem sonunda senedin tahsilinin henüz gerçekleşmemiş olması halinde senedin tutarı kadar karşılık ayırmak sureti ile gider yazılabilir.
8. Stokların Değerlemesi: Stoklar; işletmenin satmak, kullanmak ve üretmek üzere edindiği malzeme, ticari mal, yarı mamul, yan ürün, artık ve hurda gibi bir yıldan az bir sürede nakde çevrilebilen varlıklardan oluşur.
8.1. Ticari Malların Değerlemesi: Stoklardaki mallar V.U.K. 'a göre maliyet fiyatları ile değerlenir. Sayım sonucu bulunan miktarların karşısına maliyet fiyatı yazılır. Ticari malın miktarı ve maliyet fiyatı çarpılarak tutarı bulunur. Yapılan envanter sonucunda tüm ticari malların tutarları toplanarak dönem sonu mal mevcudu belirlenir.
Stoktaki ticari mal veya diğer ürünlerin her birine ayrı stok kartı açılarak ve seçilen bir değerleme yöntemi ile sürekli biçimde izlenebileceği gibi hesap dönemi sonunda yapılan sayım sonucu bulunan miktarlar üzerinden de değerleme yapılabilir. Stok değerleme yöntemleri Gerçek Maliyet Yöntemi, Ortalama Maliyet Yöntemi (Basit-Ağırlıklı-Hareketli) ve İtibari Maliyet Yöntemi (FIFO- LIFO) ve diğer stok değerleme yöntemleri olarak ayrılmaktadır.
01.01.2004 tarihinden itibaren yürürlüğe giren ve kamuoyunda enflasyon muhasebesi kanunu olarak anılan 5024 Sayılı Kanunla, V.U.K. ‘un emtia değerlemesine ilişkin 274. maddesi değiştirilmiş, maddenin yeni halinde LİFO yöntemine yer verilmemiştir. Böylece enflasyon muhasebesinin hayata geçmesi ile yukarıda saydığımız yöntemlerden LIFO (Son Giren İlk Çıkar) yöntemine yasak getirilmiştir. İşletmeler diğer saydığımız yöntemlerden dilediklerini seçmekte serbesttirler. Bu yöntemlerden en çok kullanılanı FIFO yöntemidir.
8.2. Üretilen Ürünlerin Değerlemesi: Mamul üreten işletmeler ürettikleri ürünler için malzeme, işçilik ve çeşitli giderlere katlanırlar. Yapılan harcamalar üretimi tamamlanan ürünlere bölünerek birim maliyet hesaplanır. İşletme, hancamaların dağıtımında çeşitli yöntemler izleyebilir. Bu aşamada önemli olan işletmenin kendi giderleri ile üretim giderlerini biribirinden ayırt etmesidir. Ürün için yapılan giderlerin tespit edilerek belli ölçülere göre dağıtılması önemlidir. Hesaplanan birim maliyet ile üretilen ürünler stoklara alınır.
8.3. Değeri Düşen Malların Değerlemesi: Çeşitli nedenlerle depoda bekleyen mal zarar görmüş veya fiyatı düşmüş olabilir. Yine beklenmeyen sel, deprem gibi olağanüstü durumlar nedeniyle kayıplar meydana gelmiş olabilir. VUK'nun 274. maddesi malların piyasa değerinde % 10 ve daha fazla bir düşme meydana geldiğinde emsal bedeli ile değerlenebileceği açıklamıştır. Emsal bedeli ortalama satış fiyatı veya takdir esasına göre tesbit edilir. Kıymeti düşen malların emsal bedelinin tesbitinde ortalama satış fiyatı esasının uygulanabilmesi için işletmenin değerlemesini yapacağı maldan en az % 25 oranında satış miktarını gerçekleştirmiş olması gerekmektedir.
Normal ölçüdeki kayıplar fire olarak kabul edilip, envanterde doğrudan doğruya yer almazlar ve böylece satılan malın maliyetini etkilemiş olurlar. İşletmede meydana gelen tabii afetler neticesinde değeri düşen malların emsal bedeli ile değerlenerek uğranılan zararın gider kaydedilebilmesi için öncelikle meydana gelen olayın kanıtları ortadan kalkmadan mahkeme, ittaiye ve benzeri ilgili makamlara olayın tespit ettirilmesi gerekir. Tespit belgesi ile barebar, olayın olduğu hesap dönemi içinde, bağlı bulunulan vergi dairesine müracaat edilerek, kıymeti düşen mallar için emsal bedelinin takdiri istenir. Takdir komisyonu tarafından emsal bedelinin tesbitinden sonra maliyet bedeli ile emsal bedeli arasındaki değer kaybı kadar karşılık gideri yazılarak sonuç hesaplarına aktarılabilir.
Çürümek, kırılmak, çatlamak, paslanmak gibi haller neticesinde kıymeti düşen malların değer kayıplarının gidere kaydedilebilmesi için takdir komisyonunun takdir kararı yeterlidir. Bu gibi olayları ayrıca resmi makamlara tespit ettirmek gerekmez. Emsal bedelinin mükellef tarafından takdir edilemez.
9. Envanter Defteri: Dönem sonlarında çıkarılan envanterlerin (sayım sonuçlarının) ve bilançonun yazıldığı defterdir. Envanter defteri ciltli ve sayfaları birbirini takip eden çift sıra numaralı olup, tutulması zorunlu defterlerdendir. Bilanço esasına göre defter tutan tacirler bu defteri tutmak zorundadırlar. İsteyen II. sınıf tacirler de isterlerse envanter defteri kullanabilirler.
Envanter defterine yazılması gereken hususlar şunlardır:
- Mükellefler işe başlama tarihinde, işletmede bulunan mevcutları, alacakları ve borçları bu deftere kaydederler.
- İşletme defteri tutan tacirler bu defteri kullanmazlar. Envanter listesini işletme defterinde artakalan sayfalarına veya dosya kâğıtlarına yazarlar. Listenin toplamını dönem başlarında işletme defterinin ilk satırına, dönem sonunda ise işletme defterin en son satırına yazarlar.
- Şüphesiz işe ilk başlayan işletmeler açılış envanterleri yaparlar ve buna göre de açılış bilânçosu hazırlarlar.
sayfa 2
<<<<< önceki sayfa
