Mevduat, Bankalara, gerçek ve tüzel kişilerin, bir faiz karşılığında, istedikleri anda veya belli bir süre sonra ya da belli bir ihbar süresine uyarak geri almak üzere yatırılan paralara denir. Arapça kökenli olan mevduat kelimesi, tevdi kelimesinden türemiştir ve tevdi bir şeyi bir yere emanet olarak bırakmaktır. Tevdi işlemleri kapsamından her türlü eşya ile değerin kıymeti, evrak ve paranın açık veya kapalı olarak bırakılması söz konusu olurken, mevduat sadece paranın tevdi edilmesini kapsamaktadır.
- Mevduat işleminin konusunu para oluşturur. (Türk Lirası veya yabancı para olarak yatırılabilir.)
- Para iade edilmek üzere verilir.
- Paranın geri ödenmesi vadeye bağlanabilir.
- Paranın çağrı yoluyla toplanması gerekmektedir.
Kişi ya da kurumların bankalara para yatırmalarının başlıca nedenleri şunlardır:
- Gelir elde etmek amacı olabilir,
- Biriktirmek amacı olabilir.
- Paralarını güvenli bir biçimde saklamak olabilir.
- Parasını yönetmede bankayı kullanmak amacı olabilir.
Mevduat, bankaların kaynakları arasında önemli bir yer tutar. Bankalar, mevduatlarını artırmak için çaba sarfederler. Mevduat aynı zamanda gerçek ve tüzel kişiler için de tasarruf anlamına gelir. Mevduat konusu kanunlarla düzenlenmiştir. Mevduatın kaydına ve izlenmesine yarayan hesaplara, bankacılık dilinde mevduat hesapları, tevdiat hesapları, alacaklı cari hesaplar, tasarruf hesapları gibi çeşitli isimler verilmiştir. Her ne isimde izlenirse izlensin hesapların ortak özelliği, devamlı alacak bakiyesi vermeleridir. Çünkü bu hesaplar para yatırıldığında açılan hesaplardır ve tasarruf sahibi en fazla yatırdığı para kadar çekebilir.
Mevduat, vadeli, vadesiz ya da ihbarlı mevduat şeklinde sınıflanrılabilir. Ayrıca, tasarruf mevduatı, ticari mevduat, resmi mevduat ve bankalararası mevduat olarak da sınıflandırılabilir.
3. Tasarruf Mevduatı: Tasarruf mevduatı, mevduat bankaları nezdinde açtırılan, gerçek kişilere ait ve münhasıran (özel olarak) çek keşide edilmesi dışında ticari işlemlere konu olmayan mevduat hesaplarını konu alır. Gerçek kişilerin tasarruf ehliyet sahibi olması gerekir. Tasarruf ehliyetine sahip olmak için,
- Reşit olması,
- Mümeyyiz(iyi-kötü ayırabilen) olması,
- Mahcur(kısıtlı) olmaması gerekmektedir.
4. Mevduat İşlemleri: Mevduat hesaplarının açılması, hesaba para yatırılması, para çekilmesi, hesabın kapatılmasında belirli kurallar bulunmaktadır.
4.1. Hesabın Açılışı: Temyiz kudretine haiz ve tasarrufa ehliyeti olan gerçek kişiler adına vadeli ve vadesiz tasarruf mevduatı hesabı açılabilir. Bankalarda hesap açılırken genelde alt ve üst sınır yoktur. Mudi istediği miktar kadar mevduat hesabı açabilir. Mevduat hesapları çok farklı şekilde açılabilir. Bir mevduat hesabı;
- Mudinin kişisel müracaatı ve açtıracağı hesaba nakit para yatırarak.
- Mudi ile kanuni ve hukuki ilişkisi bulunan bir kişinin (veli, vasi, kayyum, vekil gibi) talebi ile
- Mudi tarafından tahsil edildikten sonra hesap açılması talebiyle verilen bir çekle,
- Birden çok kişinin adlarına tek bir hasap açılması istemeleri ile,
- Mudinin, aynı bankanın başka bir şubesindeki mevduat hesabının devralınmasıyla,
- Mudinin, başka bir banka şubesindeki mevduat hesabının devralınmasıyla,
- Bir banka şubesindeki mevduat bir borçlu veya alacaklı cari hesaptan mahsup yoluyla,
- Mudi ile kanuni ve hukuki bir ilişkisi olmayan üçüncü kişinin isteğiyle, mevduat hesabı açılabilir.
Mudi hesap açtırmak üzere herhangi bir banka şubesinin ilgili servisine giderek, hesap açtıracağını beyan ettiğinde, kendisinden kimlik bilgileri (nüfus cüzdanı, T.C Kimlik no, vergi numarası) alınarak, bilgisayara kaydedilir ve hesap kartı çıkartılır. Hesabın işleyişine ait bilgileri içeren hesap taahhütnamesi mudiye imzalatılır.
4.2. Hesap Cüzdanı Verilmesi: Mevduat hesabı açtıran her müşteriye bir hesap cüzdanı verilir. Bu cüzdanın birinci sayfasına hesap numarası, hesap sahibinin adı ve soyadı yazılır. Cüzdan banka yetkililerince imzalanır ve müşteriye verilir. Cüzdan verilmesinin amacı, hesap sahibinin hesap seyrini izleyebilmesidir. Ancak banka kayıtları ile cüzdan kayıtlarının uymaması hâlinde, banka kayıtları esas alınır. Çünkü cüzdan olmadan para yatırılıp çekilebildiği için cüzdana işlenememiş olmasına rağmen banka kayıtları yapılmıştır. Mevduatları vadelerine göre mevduatlar ve tasarruf yetkisine göre mevduatlar olarak ikiye ayrılmıştır.
5. Vadelerine Göre Mevduatlar: Bankalar tasarruf mevduatını diğer mevduat hesaplarından ayırmak ve mevduat hesaplarını, Merkez Bankasınca tespit edilecek vade ve türlerine göre tasnif etmek zorundadırlar.
5.1. Vadesiz Mevduat: Bankanın izni aranmaksızın hesap sahibi tarafından istenildiği zaman kısmen veya tamamen geri çekilebilen, herhangi bir ihbar veya vade koşulu taşımayan ve faiz tahakkukları yıl sonunda veya hesabın kapatılmasında yapılan mevduattır. Vadesiz mevduata faiz verilip verilmemesi önem taşımamaktadır. Ancak, mevduat sahibi mevduatı geri çekme hakkını Medeni Kanunu’nun 2. madesesinde de yer alan “Dürüstlük Kuralı: Herkes, haklarını kullanırken ve borçlarını yerine getirirken dürüstlük kurallarına uymak zorundadır.” çerçevesinde kullanmalıdır. Hafta sonu ya da mesai saatleri dışında para çekilmek istenmesi bu durumlara örnek oluşturmaktadır.
5.2. Vadeli Mevduat: Mevduatın ancak belirli bir süre sonra çekilebileceğinin banka ile müşteri arasında kararlaştırıldığı durumlarda vadeli mevduat söz konusu olacaktır. T.C Merkez Bankası tebliğine göre vade türleri:
- 1 aya kadar vadeli (1 ay dahil)
- 3 aya kadar vadeli (3 ay dahil)
- 6 aya kadar vadeli (6 ay dahil)
- 1 yıla kadar vadeli
- 1 yıl ve daha uzun vadeli
- (1 ay, 3 ay, 6 ay ve yıllık faiz ödemeli) şeklindedir. Ancak, Merkez bankası tebliğinde asgari bir vade süresi belirlenmediğinden, 7, 5 ve 1 gün vadeli mevduat kabulü dahi söz konusu olmaktadır.
Vadeli mevduatta, vadeden önce para çekilmesi bankanın kabulüne bağlı olmakla birlikte uygulamada bankalar müşterilerini bu taleplerini geri çevirmemektedir.
5.3. İhbarlı Mevduat: Çekileceği tarihten 7 gün önce yazılı bir ihbar verilmek suretiyle çekilebilen mevduattır. Önceden mevduat sahibi tarafından bildirimde bulunulmaması durumunda banka, para çekme talebini reddedebilecektir. Ancak, vadeli mevduatta olduğu gibi bankanın bu bildirimde bulunulmamasına rağmen talebi onaylaması da mümkündür.
5.4. Birikimli Mevduat: Asgari 5 yıl vade ile açılan, sözleşme ile belirlenen aylık veya üç aylık sürelerde hesaba para yatırmaya imkân veren mevduattır.
6. Tasarruf Yetkisine Göre Mevduat Türleri: Tasarruf yetkisine göre mevduatı, bireysel mevduat ve birlikte mevduat şeklinde ikiye ayırarak incelemek mümkündür.
6.1. Bireysel Mevduat: Bireysel mevduat, kişilerin bireysel amaçlarına yönelik açtıkları hesaplarıdır. Bu hesaplardan tasarruf etme yetkisi münhasıran mevduat sahibi kişiye ait olup onun talimatıyla üçüncü bir kişinin hesaplarda işlem yapması mümkündür.
6.2. Birlikte Mevduat: Birden fazla kişinin ortak olarak bankada sahip oldukları mevduattır. Mevduat sahibinin ölümü üzerine mirasçıların mevduat üzerindeki ortaklıkları, adi ortaklık ilişkisinde ortaklar adına müştereken açılan hesaplar ve eşlerin birlikte mevduat hesabı açtırması birlikte mevduata örnek oluşturmaktadır.
sayfa 1
sonraki sayfa >>>>>
