MEVDUAT

EFT, mevduat sahibinin hesabının bulunduğu banka dışındaki bir hesaba para aktarması durumunda söz konusu olur. Bu ilişkide,
- Gönderen
- Banka
- Alıcının bankası
- Alıcı olmak üzere dört taraf vardır.

IBAN, Avrupa Birliği düzenlemeleri çerçevesinde, ülkeler arasında gerçekleştirilen para transferlerinin hızı ile kalitesini artırmak ve maliyetlerini düşürmek amacıyla International Bank Account Number-IBAN adı verilen uluslararası banka hesap numarası standardı geliştirilmiştir. IBAN bugün 33 Avrupa ülkesinde kullanılmaktadır.

11.2. Havale İşlemleri: Bankacılıkta havale genel olarak, bir yerden başka bir yere para gönderilmesi anlamına gelir. Havale, çifte yetkilendirmeyi içeren tek taraflı ve varması gerekli bir hukuki işlemdir. Böylece mevduat sahibi bir başkasının hesabına veya adına para aktarabilir. Havalenin gerçekleşmesi için mevduat sahibinin talimatının bankaya ulaşması yeterlidir.

Hukuki yönden havale, bir kimsenin kendi hesabına, diğer bir kimseye nakit ya da kıymetli evrak veya buna benzer şeyler vermeye üçüncü bir kişiyi yetkili kılmasıdır. Bu işlemde havale emrini veren amir, lehine havale verilen lehdar ve havaleyi ödeyecek olan (yetki verilen) da bankadır. Havale bankada hesabı bulunmayan iki kimse arasında olabileceği gibi, havaleyi gönderenin ya da her ikisinin bankada hesabı olması durumunda yapılabilir. Bu gibi hallerde yapılacak havale, hesaptan havale ya da hesaba havale biçiminde olur.

Havale işlemleri mektup, telgraf, telefon, bilgisayar (online) ya da teleksle yapılabilir. Bu şekilde havale yapıldığında bir matbu form doldurulur, bu formun üzerine gönderenin adı, soyadı, ödeyecek olan şubenin adı, lehdarın adı soyadı ve varsa havalenin haber verilmesi için telefon numarası, havale tutarı, komisyon, masraf ve Gider Vergisi ile bunların toplamı yazılır. Havale tutarı ayrıca yazı ile de gönderilebilir.

Matbuanın havale emri niteliğindeki föyü (yapılan işlerin gidişatının not alındığı form olarak da kullanılır.) havale amirine (gönderen) imza ettirilir. Telgraf, telefon ve teleks havaleleri biriktirilmeden, bekletilmeden şifre ile karşı şubeye verilir ve aynı gün teyit mektupları da karşı şubeye gönderilir.

11.3. Havalenin Ödenmesi: Havale emrini alan şube, mektup havalesindeki yetkili imzaları, telefon, telgraf ve teleks havalesinde ise şifreyi kontrol eder; imza ile şifrenin doğruluğunu tespit ettikten sonra lehdara ihbarname gönderir. Lehdarın şubeye başvurması durumunda, kimliği araştırılarak ve makbuz föyüne imzası alınarak havale edilen miktar kendisine ödenir.
- Havalenin üçüncü kişiye ödenmesi: Havale, lehdar dışında üçüncü bir kişiye ödenebilir. Bunlar, lehdarın kanuni vekilleri ya da lehdarın yazılı talimatı bulunan kişilerdir.
- Vekile ödeme: Havalenin kanuni vekile ödenebilmesi için şubeye ibraz edilen vekâletnamede vekilin, bankalar aracılığı ile gelen havaleleri almaya yetkili olduğu açık olarak belirtilmiş olmalıdır. Aynı zamanda vekâletnamenin süresi de önemlidir, süresinin geçmediği de tespit edildikten sonra ödeme yapılır.
- Küçüklere gelen havaleler: Lehdarın (alıcının) 18 yaşından küçük olması durumunda, kanuni temsilcilerinin rızası ile adlarına gelen havaleleri kabul edebilecekleri gibi, banka hesaplarından para da çekebilirler. Küçüğün anne ve babası evli olmaları durumunda, kimlik tespiti ile havale bedeli ödenir.
- Vesayet altında bulunanlara gelen havaleler: Vesayet altında bulunmayan küçüklerle, mahcur durumda olanlar için mahkemece bir vasi tayin olunacağı ve vesayet altındaki küçüğü veya mahcuru, ancak vasi temsil edebileceği belirtilmektedir. Bu gibiler adına gelen havaleler ancak mahkeme tarafından tayin edilmiş olan vasilere ödenebilir.
- Gelen havalenin Lehdarın Hesabına Geçirilmesi: Lehdar adına gelen havalenin, banka şubesi nezdindeki hesabına alacak kaydedilmesi için lehdarın, yazılı talimat vermesi gerekir. Adına gelecek havaleleri, ihbarname gönderilmeden, devamlı olarak hesabına geçirmek isteyen müşterilerden, şube genel bir teminat mektubu alabilir. Bankalar havale işlemlerinden, Türkiye Bankalar Birliği’nin belirlediği oranlarda komisyon ve masraf karşılığı tahsil ederek gelirlerine alır.

11.4. Havalenin İptal Edilmesi: Havale göndericisi gönderdiği havaleyi belirli şartlarda vazgeçip, havalenin iptalini isteyebilir. Ancak, iptal emrinin havaleyi ödeyecek şubeye bildirinceye kadar yapılacak ihbar ve ödemelerden bankanın sorumlu olmayacağını belirten bir talimat mektubunun alınmasından sonra, karşı şubeye bildirilmesi gerekir. Aynı zamanda banka havaleyi ödemekle zorunlu olmadığını belirten “itirazi kaydı” ihbarnameye koyması gerekir. Buna göre, havale göndericisi, banka alıcıya itirazı kayıt koymaksızın, havale alıcısına ihbarname gönderilmesine kadar geçen süre içinde Borçlar Kanunu’nun 401’inci maddesine göre havalesini iptal edebilir. Havale alıcısına ihbarname gönderildikten sonra havale iptal edilemez. Bütün bu açıklamalar doğrultusunda, lehdar, havalenin kendisine bankaca bildiriminden önce ölmüş ise adresine ihbarname gönderilemez. Banka havaleyi, amirden alınacak talimat doğrultusunda işlem yapar, lehdara ihbarname gönderilmiş ise, havale mirascılarına intikal eder.

12. Otomatik Ödeme Talimatına Göre Banka Kayıtları: Bazı bankalar müşterilerinin elektrik, su, telefon vb. gibi ödemelerini de müşteriden aldıkları otomatik ödeme talimatına göre ilgili kuruluşun bilgisayar kayıtlarından aldıkları bilgiye göre otomatik olarak ödemektedir. Bu işleme virman denir. Yani hesaplar arası aktarma işlemidir.

13. Hesaba Faiz Tahakkuku: Faiz, bir miktar paranın belli bir süre kullanılması nedeniyle alınan sabit kiraya faiz denir. Kısaca, faiz paraya biçilen fiyattır. Resmi Mevduat hariç, mevduata uygulanacak faiz oranları banka ile müşteri arasında serbestçe belirlenir. Ancak, bankalar müşterilerine verebilecekleri azami faiz oranlarını ilan tarihinden önce T.C. Merkez Bankası’na bildirmek ve uygulayacakları azami mevduat faiz oranlarını tüm şubelerde müşterilerinin görebileceği şekilde ilan etmek zorundadırlar. Bankaların mevduata ve kredilere uygulayacakları faiz oranları ile katılma hesaplarına uygulayacakları kâr ve zarara katılma oranları ve bu oranların kısmen veya tamamen serbest bırakılması Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca yayımlanacak tebliğlerle düzenlenir. Bankalar mevduata peşin faiz veremezler. Vadesinden önce çekilen vadeli mevduata vadesiz mevduat faiz oranı uygulanır. Cari hesap olarak işleyen mevduat hesaplarının faizleri yıl sonunda ilgili mevduat hesabına tahakkuk ettirilir. Eğer hesap yıl içinde kapatılırsa faiz, hesabın kapatılma tarihinde hesaplanır ve mevduatta kalan tutar ile birlikte mudie (hesap sahibine) ödenir.

13.1. Faiz Hesaplamaları İle İlgili Bankacılık Terimleri:
- Adat: Faiz hesaplamasında kullanılan bir deyimdir. Faize temel oluşturacak miktar ile günlerin çarpımı sonucunda bulunan rakamdır. Bu rakam faiz oranının sabit bölenine bölünerek faiz hesaplanır.
- Sabit Bölen: Sabit bölen alacaklı hesaplarda yıl 365 gün, borçlu hesaplarda 360 gün kabul edilip 100 ile çarpılır ve faiz oranına bölünür. Bu işlemler sonucunda sabit bölen hesaplanmış olur.

Bankalarda işlemlerin çabuk yapılabilmesi için, her türlü faiz oranına göre sabit bölen önceden hesaplanır ve bilgisayar sistemine girilir. Faizler otomatik olarak oranlarına göre hesaplanır.

- Valör: Faiz hesabına esas teşkil eden tarihe valör tarihi denir. Paranın bankaya yatırıldığı günü takip eden ilk iş günüdür. Vadeli hesaplar, vadelerinde çekilmeden yenilendikleri taktirde önceki hesabın vade sonu tarihi yeni hesabın valör tarihi olmaktadır.
- Vade: Hesap açılışında, valör tarihi ile hesabın kapatılması için tespit edilen tarih arasındaki süredir. Vade sonu hesabın kapatıldığı (paranın çekileceği) tarihtir. Vadenin ay veya yıl olarak belirlenmesi hâlinde vade sonu, vadenin son bulduğu ayda valör tarihine karşılık gelen gündür. O ayda valör tarihine karşılık gelen gün yoksa ayın son günü vade sonudur.
- Gün sayısı: Faiz gün esasına göre hesaplanır. Faiz hesabına esas gün sayısına valör tarihi dâhil edilirken vadenin son günü dâhil edilmez.

Mevduat Faiz Formülü: Faiz = (Anapara x Gün x Faiz oranı) / (365 x 100)

13.2. Faiz Tutarından Yapılan Yasal Kesintiler: Bankaların müşterilerine ödeyecekleri mevduat faizleri üzerinden Bakanlar Kurulu’nca tespit edilecek oranlar üzerinden Gelir Vergisi (stopaj) yapılır. Bu oranlar şube yetkililerinden öğrenilebilir. Gelir vergisi stopajı Bankacılık Kanunu’nda bu konu şöyle açıklanmıştır: “Devralınan mevduat ile ilgili olarak faiz gelirleri üzerinden vade sonunda yapılacak mevduat stopajı, genel kurallar çerçevesinde mevduat sahipleri adına devralan banka tarafından yapılacak ve ilgili vergi idaresine yatırılacaktır.”

13.3. Faizlerin Tahakkuk Yoluyla Gider Yazılması: Bankalar en uzun dönem olarak aylık dönemler itibariyle mali tablo düzenlerler. Bundan dolayı, gerek vadeli gerekse vadesiz hesapların ay sonu itibariyle işlemiş faizleri; henüz nakden veya hesaben ödeme süreleri dolmamış olsalar da dönemsellik kavramı çerçevesinde “tahakkuk” yoluyla faiz giderleri kaydedilir. Ancak “tahakkuk” deyimi henüz tahsil edilememiş faizler için kullanılır, bundan dolayı, tahakkuk işlemini, “reeskont” deyimi ile anlatmakta ve Tekdüzen Hesap Planı’nda hesaplar buna göre açılmaktadır. Bir ay sonunda yapılan tahakkuk işleminin izleyen ayın başında iptal edilmesi yöntemi seçilmiş ise tahakkuk ve iptal işlemleri;
- Vadesiz hesaplarda Aralık ayı başına kadar,
- Dönem sonu faiz ödemeli vadeli hesaplarda vadenin dolduğu ayın başına kadar,
- Dönem içi faiz ödemeli vadeli hesaplarda faiz ödeme döneminin bittiği ayın başına kadar tekrarlanır.

13.4. Faizlerin Müşteri Hesabına Eklenmesi: Mevduat üzerinden müşterinin telep etme hakkı doğan faizler müşterinin hesabındaki anaparaya eklenir. Faizin müşterinin hesabına eklenmesi, vadesiz hesaplarda takvim yılı sonunda gerçekleştirilir.

14. Tasarruf Mevduatı Hesabının Kapatılması: Tasarruf mevduatı çeşitli şekillerde sona erebilir. Bunlar sırasıyla:
- Hesabın Kapatılması
- Hesap Sahibinin Ölümü
- Bankanın Mevduat Kabul İzninin Kaldırılması

Mevduat hesabının açılmasında olduğu gibi hesabın kapatılmasında da mevduat sözleşmesinde aksine bir hüküm bulunmadığı müddetçe taraflar serbesttir. Taraflar herhangi bir şekle bağlı olmaksızın tek taraflı bir irade beyanı ile mevduat sözleşmesini feshedebilirler. Ancak hesabın kapatılması taraflarca belli şartlara bağlanabilir. Bunun en yaygın şekli vadeli mevduat ilişkisinde kendini gösterir ve vade süresinin dolmasına kadar mevduat sahibi veya banka karşı tarafın rızası olmadığı müddetçe hesabın kapatılmasını isteyemez. Hesabın kapatılması talebinde bulunan kişinin hak sahibi olduğunu gösteren kimlik belgesi ibraz edememesi veya fiil ehliyetinin bulunmaması hallerinde banka hesabı kapatmamakta haklıdır. Hesabın kapatılması ile beraber taraflar arasındaki sözleşme ilişkisi sona erecektir. Bu durumda mevduat sahibi banka tarafından kendisine verilmiş olan hesap cüzdanı ve banka kartını iade edecek; banka ise, yapılmamış mahsup işlemlerini ve varsa mevduat faizini hesaplayacak, kanun uyarınca kesilmesi gereken vergi kesintilerini yapacak ve arta kalan miktarı da mevduat sahibine ödeyecektir.

sayfa 3

<<<<< önceki sayfa - sonraki sayfa >>>>>

Banka işlemleri