Basit usul koşullarını taşımayan gelir vergisi mükelleflerinin ticari kazançları gerçek usule göre tespit edilir. Gerçek usule tabi mükellefler tutacakları defterler yönünden iki sınıfa ayrılırlar:
– Birinci sınıf tacirler (Bilanço esasına göre defter tutanlar)
– İkinci sınıf tacirler (İşletme Hesabı esasına göre defter tutanlar)
Birinci Sınıf Tacirler (Bilanço esasına göre defter tutanlar):
Aşağıda yazılı tüccarlar bilanço esasına göre defter tutarlar;
– Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra satanlardan yıllık alımları veya satışları tutarları Vergi Usul Kanunu 177 nci maddesinde belirtilen miktarlardan fazla olanlar (2012 yılı için yıllık alımlarda 140.000 TL veya yıllık satışlarda 190.000 TL, 2013 yılı için yıllık alımlarda 150.000 TL veya yıllık satışlarda 200.000 TL),
– Diğer işlerle uğraşanlardan bir yıl içinde elde ettikleri gayri safi iş hasılatı Vergi Usul Kanunu 177 nci maddesinde belirtilen miktarı aşanlar (2012 yılı için 77.000 TL, 2013 yılı için 80.000 TL),
– Yukarıda yazılı işleri beraber yapanlardan iş hasılatının beş katı ile yıllık satış tutarının toplamı Vergi Usul Kanunu 177 nci maddesinde belirtilen miktarı aşanlar (2012 yılı için 140.000 TL, 2013 yılı için 150.000 TL),
– Her çeşit ticaret şirketleri,
– Kurumlar vergisine tabi diğer tüzel kişiler,
– Kendi istekleri ile bilanço esasına göre defter tutanlar.
İkinci Sınıf Tacirler (İşletme hesabı esasına göre defter tutanlar):
Birinci sınıf tacirlerle ilgili şartları taşımayanlar, ikinci sınıf tacir sayılırlar ve işletme hesabına göre defter tutarlar.
Birinci Sınıftan İkinci Sınıfa Geçiş:
İş hacmi bakımından I’inci sınıfa dahil olan tüccarların durumları aşağıdaki şartlara uyduğu takdirde, bunlar, bu şartların tahakkukunu takip eden hesap döneminden başlayarak, II’nci sınıfa geçebilirler.
a) Bir hesap döneminin iş hacmi, birinci sınıf tacirler için belirtilmiş olan hadlerden % 20’yi aşan bir nispette düşük olursa veya;
b) Arka arkaya üç dönemin iş hacmi, birinci sınıf tacirler için belirtilmiş olan hadlere nazaran % 20’ye kadar bir düşüklük gösterirse.
İkinci Sınıftan Birinci Sınıfa Geçiş:
İş hacmi bakımından II’nci sınıfa dahil tüccarların durumları aşağıda yazılı şartlara uyduğu takdirde bunlar bu şartların tahakkukunu takip eden hesap döneminden başlayarak I’inci sınıfa geçerler.
a) Bir hesap döneminin iş hacmi, birinci sınıf tacirler için belirtilmiş olan hadlerden % 20’yi aşan bir nispette fazla olursa, veya;
b) Arka arkaya 2 dönemin iş hacmi, birinci sınıf tacirler için belirtilmiş olan hadlere nazaran % 20’ye kadar bir fazlalık gösterirse.